Narodziny religii

 

          Życie ludzkie jest nierozerwalnie związane z religią. Powszechnie uważa się, że człowiek z natury jest istotą religijną. Religia ma wyraźny aspekt społeczny, ponieważ człowiek jest istotą stworzoną do życia w grupie.

          Religie powstawały tam, gdzie tworzyły się ludzkie osiedla. Mimo odległości między nimi, rozwijały się według bardzo podobnych schematów. Łączył je podobny stosunek do sacrum (tego, co święte).

          Początków religii można doszukiwać się w prymitywnych, pierwotnych wierzeniach, które z czasem ewoluowały. Od samego początku operowano pojęciem ducha – siły nadprzyrodzonej. Te wczesne wierzenia bazowały na takich pojęciach jak: animizm (wiara w istoty duchowe, zwłaszcza duchy przodków), fetyszyzm (kult przedmiotów), totemizm (mistyczna więź między totemem a społecznością) oraz manizm (kult przodków). Miarą postępowania była ocena działań jako złych lub dobrych (moralność). Do wierzeń pierwotnych, choć jest to kwestia dyskusyjna, można zaliczyć także religie objawione.

          Fakt nieuchronności śmierci odgrywa w religii istotną rolę. Wywołuje ona lęk, przerażenie i bunt, co skłania ludzi do poszukiwania środków zaradczych lub przynajmniej uspokajających. Procesy psychiczne są czynnikiem kształtującym religię.

          Większy zasięg niż religie plemienne miały religie narodowe. Typowym przykładem jest judaizm – religia narodu żydowskiego. Jak uczy historia, niektóre religie narodowe przekształciły się w religie uniwersalne, takie jak chrześcijaństwo czy islam.

           W czasach historycznych powstawały również religie założone przez "założycieli" – osoby "natchnione" (np. buddyzm), ale także z pobudek nieetycznych różnych nawiedzonych. Istniały również religie politeistyczne (babilońskie, egipskie, hinduizm) oraz ateistyczne (np. panteistyczne, oparte na kulcie sił przyrody). Wszystkie religie opierają się na strukturze hierarchicznej. Obecnie funkcjonują głównie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam. W ich ramach występuje także deizm, który odrzuca stałą Bożą Opatrzność.

          We wszystkich religiach funkcjonują takie elementy jak modlitwa, mistyka, ofiary, sakramentalia i rytuały oczyszczenia. Religie są kultywowane pod patronatem organizacji zwanych kościołami lub zborami, które przechowują depozyty wiary, celebrują liturgię i organizują życie wspólnotowe. Ważną rolę odgrywają w nich charyzmaty, prorocy, wizjonerzy oraz kapłani.