Drugi Dzień Świąt Wielkiej Nocy – Nadzieja

          Wraz z przyjęciem wiary w Syna Bożego, Jego boskości w Trójcy Świętej oraz Jego Zmartwychwstania, rodzi się nadzieja, że Jezus – Syn Boży – pomoże człowiekowi w jego życiowych trudnościach. Niejednokrotnie jednak ludzie oczekują od Boga widocznych, wręcz spektakularnych działań – zarówno w sferze materialnej, jak i sytuacyjnej. Gdy nie otrzymują tego, o co proszą, zniechęcają się do Jezusa, do Boga i do wiary. Tymczasem Opatrzność Boża działa w zupełnie inny sposób.

          Bóg stworzył świat. Gdyby nie Jego wola, świat przestałby istnieć. To On aktywnie podtrzymuje go w istnieniu. Stworzył też istoty rozumne – ludzi, z których każdy stanowi osobny mikrokosmos. Człowiek otrzymał nad swoim światem władzę – może prowadzić go ku dobru albo wykorzystywać do zaspokajania własnych żądz. Bóg pragnie współdziałać ze swoimi stworzeniami, umożliwiając im podejmowanie działań, nie odbierając przy tym ich wolności i odpowiedzialności: "Wiemy też, że Bóg z tymi, którzy Go miłują, współdziała we wszystkim dla ich dobra, z tymi, którzy są powołani według [Jego] zamiaru " (Rz 8,28).

          Prośby kierowane do Boga są znakiem, że człowiek nie radzi sobie sam i wzywa pomocy. Bóg jednak nie popełnia ludzkich błędów – nie niesie pomocy w sposób, który osłabiałby instynkty życia. Zamiast tego wzmacnia człowieka w jego zmaganiach z trudnościami. Jego pomoc nie jest więc ani widowiskowa, ani natychmiastowa. Bóg działa cicho, ale skutecznie – podpowiada najlepsze rozwiązania. Człowiek musi nauczyć się odczytywać Boże myśli. Dlatego tak ważna jest rozmowa z Bogiem – modlitwa – aby jak najlepiej skorzystać z Jego wsparcia.

Chrystus Pan Zmartwychwstał!

          Tymi słowami w moim rodzinnym domu witali się bliscy podczas Wielkanocy, przypominając o Zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Tradycję tę z trudem przeniosłem do mojej własnej rodziny. Często spotyka się ona ze zdziwieniem — być może dlatego, że dziś takie gesty są rzadziej praktykowane lub bywają niezrozumiałe dla młodszego pokolenia.

          Czy jednak słusznie? Nawet patrząc z zupełnie świeckiej perspektywy, można zauważyć, że idea Syna Bożego nie jest czymś odosobnionym — wiele religii tworzyło postacie bogów, półbogów czy boskich wysłanników.

          Czym więc różni się fenomen Jezusa od innych religijnych postaci? Przede wszystkim tym, że w Jego Osobie w pełni zjednoczyły się boskość i człowieczeństwo, a Jego przesłanie — miłość i przebaczenie — do dziś porusza serca milionów ludzi.

          Dla osób znających idee chrześcijaństwa, studiujących jego historię, tradycję i interpretujących je w świetle własnych doświadczeń, wyłania się z niego niesamowita «tajemnica» wiary. Choć czasem używa się słowa „magia”, bardziej trafne wydają się określenia takie jak: mistyka, duchowa siła czy przestrzeń sacrum. To rzeczywistość tak głęboka i przekonująca, że przemawia zarówno do serca, jak i do rozumu, stając się fundamentem wiary. Prowadzi do głębokiej duchowej refleksji i może stać się autentycznym świadectwem. Choć tradycje mogą dziś budzić zdziwienie, ich sens i moc wciąż pozostają żywe — zwłaszcza w sercu człowieka. Ten, kto ich doświadczył i potrafi je zrozumieć, może odnaleźć w nich spełnienie swoich najgłębszych duchowych pragnień.

          Z okazji tego niezwykłego wydarzenia Wielkiej Nocy przesyłam wszystkim Czytelnikom mój żar wiary oraz życzenia spełnienia wszystkich pragnień: spokoju, zdrowia i szczęścia rodzinnego.

Świat subatomowy ukrywa sens istnienia

Wracam do ulubionej tematyki.

          Kwarki to – według obecnego stanu wiedzy – jedne z najmniejszych znanych składników materii. W ramach Modelu Standardowego fizyki cząstek elementarnych uznawane są za cząstki fundamentalne, czyli takie, które nie posiadają wewnętrznej struktury i nie dają się dalej podzielić. Choć nie wyklucza się, że przyszłe teorie, takie jak teoria strun, mogą ujawnić jeszcze głębszy poziom budowy materii, obecnie kwarki traktowane są jako elementarne jednostki.

          Wyróżnia się sześć rodzajów kwarków, zwanych «smakami»: górny (up), dolny (down), dziwny (strange), powabny (charm), niski (bottom) i wysoki (top). Różnią się one między sobą nie tylko «masą» i «ładunkiem elektrycznym», ale także innymi właściwościami, takimi jak:

- czas życia – niektóre kwarki są bardzo nietrwałe i szybko się rozpadają,

- udział w oddziaływaniach słabych – np. mogą zmieniać swój smak (właściwości) podczas rozpadu,

- ładunek kolorowy – odpowiadający za oddziaływanie silne, dzięki któremu kwarki łączą się w hadrony -> nukleony  (np. protony i neutrony).

          Choć nie możemy obecnie zbadać ich wewnętrznej struktury, kwarki odgrywają kluczową rolę w budowie materii i są niezbędnymi elementami zrozumienia świata na poziomie subatomowym.

          Jak wyobrazić sobie coś, co nie ma wewnętrznej struktury, a mimo to się różnią? Kwarki są jak punkty w przestrzeni, które nie mają wielkości ani kształtu — nie da się ich «rozciąć» ani zobaczyć «co mają w środku», bo… nie mają «środka». Różnią się zestawem cech fizycznych, tak jak np. dwa punkty świetlne mogą mieć różne kolory czy jasność. Można też wyobrazić sobie grę komputerową, w której są różne postacie —mogą one wyglądać tak samo, ale różnią się statystykami: szybkością, siłą, itp. W grze to wszystko «siedzi» w liczbach i kodach. I tak samo jest z kwarkami. Istnieją jako «zbiory właściwości», które wpływają na to, jak się zachowują i z czym mogą wchodzić w reakcje. Według filozoteizmu (mojego narzędzia badawczego) niebyty (funkcjonały) emocji nie mają podłoża (substancji), a mogą różnić się przymiotami, jak np. dobra i zła. Tak w świecie subatomowym kwarki (które są osobliwymi bytami) są podobne. To podobieństwo sugeruje, że świat materialny koreluje ze światem niebytu. A to stanowi krok do poznawania przestrzeni nadprzyrodzonej. Przychodzi mi na myśl analogia do teorii dynamicznej istnienia, która mówi, że istnieje «coś», co nie ujawnia się swoją bytowością (substancją), ale ujawnia się swoim  działaniem (emocją)

         Świat kwantowy ujawnia niesamowitą koncepcję Stwórcy, że Świat jest dualistyczny w swojej naturze: materialny i emocjonalny (duchowy).

         W fizyce mówi się, że są byty punktowe, ale zróżnicowane pod względem kwantowych właściwości. Nie muszą mieć wnętrza, żeby być «inne». Teoria strun sugeruje, że być może kwarki to tylko różne stany drgające tych samych „strun” — a więc mają głębsze pochodzenie.

          Kwarki budują większe cząstki protony i neutrony zwane barionami, które jednocześnie należą do większej grupy cząstek zwanych hadronami. Do hadronów należą:

- Proton (\(uud\)) – stabilny, występuje w jądrze atomowym 

- Neutron (\(udd\)) – niestabilny poza jądrem, ale stabilny w jądrze 

- Lambda (\(\Lambda^0\)) – (\(uds\)) – zawiera dziwny kwark 

- Sigma (\(\Sigma^+\), \(\Sigma^0\), \(\Sigma^-\)) – też z kwarkiem dziwnym 

- Xi (\(\Xi^0\), \(\Xi^-\)) – zawiera dwa dziwne kwarki 

- Omega minus (\(\Omega^-\)) – (\(sss\)) – same kwarki dziwne 

- Delta bariony (\(\Delta^{++}\), \(\Delta^+\), itd.) – wzbudzone stany nukleonów

  oraz mezony (kwark_antykwark, w tym:

- Piony (\(\pi^+\), \(\pi^0\), \(\pi^-\)) – lekkie, biorą udział w siłach jądrowych 

- Kaony (\(K^+\), \(K^0\), \(K^-\), \(\overline{K}^0\)) – zawierają kwark dziwny 

- Eta (\(\eta\), \(\eta'\)) – neutralne mezony o bardziej złożonej strukturze 

- D-mezony (\(D^0\), \(D^+\), itd.) – zawierają kwark powabny (charm) 

- B-mezony (\(B^0\), \(B^+\), itd.) – zawierają kwark piękny (bottom) 

- Mezon J/ψ – zawiera charm i anti-charm (cząstka odkryta w 1974)

          Kwarki, jako cząstki o punktowej wielkości, są niezwykle trudne do wyobrażenia. Podobny problem pojawia się w przypadku fotonów – także one wymykają się ludzkiej intuicyjnej wizualizacji. To że coś jest punktowe nie znaczy, że jest nierealne. Nauka przypisuje im opisy (modele) matematyczne. Nie pokazuje jak wyglądają, ale co robią i jak się zachowują. Polaryzacja fotonów, spin, czy ładunek kolorowy kwarków – to abstrakcyjne właściwości, które mają znaczenie fizyczne, ale trudno przypisać im analogię w świecie zmysłów. Ich istnienie potwierdzają liczne eksperymenty, choć nie da się ich «zobaczyć» bezpośrednio. W fizyce cząstek realność to kwestia empirycznego potwierdzenia zachowania, a nie wyglądu. Np. kwarki są odpowiedzialne za strukturę protonów i neutronów, ale nigdy nie występują samodzielnie (tzw. «konfinacja kwarków»). Foton z kolei jest pośrednikiem oddziaływania elektromagnetycznego – jego efekty widzimy dosłownie wszędzie.

          Wyobrażenie sobie kwarków i fotonów jako «czegoś» jest trudne, bo ich natura wykracza poza ludzkie codzienne doświadczenia. Ale to nie przeszkadza fizykom w ich badaniach – dzięki matematyce, eksperymentom i teoriom naukowych fizycy potrafią bardzo dokładnie przewidywać ich zachowanie, a to jest ważniejsze niż obrazowanie.

          Świat subatomowy odsłania rzeczywistość, której nie widać gołym okiem, gdzie obowiązują inne reguły niż w makroświecie. U mnie wzbudza wrażenie «magii» czy «tajemnicy», które można porównać z wymiarem duchowym czy nadprzyrodzonym. Zjawiska takie jak superpozycja, splątanie kwantowe czy dualizm korpuskularno-falowy są trudne do pojęcia i zdają się przeczyć zdrowemu rozsądkowi. Dla wielu ludzi to granica, za którą fizyka styka się z metafizyką.

Świat subatomowy wskazuje na istnienie głębszego porządku rzeczy, ukrytego sensu lub intencji – a to już krok w stronę duchowości czy teologii. Niewidzialna materia jest echem czegoś jeszcze bardziej ukrytego, ale równie realnego.

Granica między rzeczywistością a nierzeczywistością

          Od dawna człowiekowi towarzyszy pojęcie świata nierzeczywistego – wirtualnego – który dostarcza mu przeżyć i refleksji. Pojęcie «wirtualności» przenika wiele dziedzin życia: religię, naukę, technologię czy edukację. Granica między tym, co realne, a tym, co wirtualne, coraz bardziej się zaciera. 

          Przykładem świata nierzeczywistego są sny, które niekiedy mocno ilustrują ludzkie pragnienia, lęki i tęsknoty, a także pozwalają zajrzeć w głąb ludzkiej podświadomości. 

          Religie mówią o przestrzeni nadprzyrodzonej, będącej dla ludzi miejscem  eschatologicznego istnienia. 

          Nauka wykazuje, że nawet w próżni powstają wirtualne cząstki (też bezmasowe), które zapełniają kosmos.  Czy pola oddziaływania (grawitacyjne, magnetyczne, elektryczne, jądrowe silne i słabe) są fizycznie uchwytne? Dylatacja czasu, trudna do zrozumienia, była jedną z pierwszych praw w teorii względności udowodnionych przez fizyków.

          Technika może kreować wirtualne obrazy, które można  wkomponowywać do realnych scen.

          Kryptowaluty ilustrują, jak ta idea przechodzi do codziennego życia i praktyki. Stają się  środkiem płatniczym za którymi stoi nierealna wartość.

          Komputery mogą generować wirtualne środowiska, w których można symulować całkowicie fikcyjne scenariusze. 

          W szkołach pilotażu funkcjonują symulatory, które realistycznie odwzorowują warunki lotu bez konieczności opuszczania ziemi.

           Wirtualne obrazy tworzą się w mózgu na skutek odbieranych bodźców?

           Urządzenia takie jak radio, telewizja, smartfony i inne urządzenia mobilne tworzą ułudy realnych bytów.

           «Dzieła sztuki» generowane przez sztuczną inteligencję coraz większą osiągają wartość nabywczą.

            W życiu codziennym bez przerwy można przełączać (za pomocą np. komórek i innych komunikatorów) się ze światem wirtualnym.

            Można  by zapytać gdzie jest granica między rzeczywistością a nierzeczywistością Arthur Schopenhauer (1788–1860) rozpoczyna swoją filozofię od zdania: "świat jest moim wyobrażeniem", czyli ułudą.  Nawet w teza, że Świat jest tchnieniem Boga zawiera nieintuicyjną prawdę, którą nie wszyscy pojmują (reszta jest już tylko transformacją mocy Boga w postaci energii).

           Człowieka otacza dziwny Świat niezrozumienia. Fikcja miesza się z realnością. Świat istnieje w ludzkich umysłach.

           Czy uczucia mają swoją substancję, podmiotowość? One istnieją faktem woli, pragnień i nadziei i są wytworem ludzkiego bytowania.  Czy poezja, muzyka nie są czym iluzorycznym? Są tylko traktowane jako formy wyrazu ludzkich odczuć. Oddziałują jedynie na ludzkich emocjach. Religia i duchowość często operują w sferze, której nie da się bezpośrednio dotknąć czy zmierzyć. Kochamy Boga, nie doświadczając Go fizycznie. Wiara w Boga nie wymaga fizycznego doświadczenia Jego obecności w tradycyjnym sensie, ale może być odczuwana na poziomie duchowym, emocjonalnym i intelektualnym. To jest przykład tego, jak coś niewidzialnego i niematerialnego (jak uczucie miłości czy więzi duchowej) mogą być równie silne, jak rzeczy fizyczne.

          Można wyrazić pogląd, że ówczesny stan wiedzy i obecne możliwości technologiczne jawią Świat w obrazie bajkowym. Bajkowe hasło: «stoliczku nakryj się" staje się coraz bardziej realne.

 

Powody ponownego zawieszenia emisji wykładów

          Przyczyną jest «zmęczenie materiału». Odczuwam brak dalszego sensu pisania. Zainteresowanie czytelników jest śladowe, a do tego dochodzą własne rozterki teologiczne i filozoficzne. Ostatnie refleksje skłaniają mnie do respektowania zasady: « Primum non nocere» (Po pierwsze — nie szkodzić).

          Ostatnią lekturę Pisma Świętego odebrałem z poczuciem, że de facto obraża ona Boga. Bóg przedstawiony jest w fałszywym świetle, co kłóci się z Jego definicją Absolutu. Serce i rozum podpowiadają, że prawdy faktograficznej jest tam niewiele. To ludzka chęć ukształtowała całą narrację i stworzyła obraz wiary. Hagiografowie byli już wcześniej indoktrynowani przekazem wszelakich tradycji ustnych i kontynuowali dalszą narrację w tym duchu.

          Na natchnione informacje ze Stanu Prawdy nakładały się trendy tradycji i ludzkich wyobrażeń. Translacja na ludzki język była więc wypaczana i zniekształcana. Za dużo wykryłem sprzeczności w Piśmie Świętym aby je akceptować. Zostałem w przekonaniu, że Pismo Święte jest dziełem człowieka,  jego nadziei i pragnień.

          Przy takim podejściu dalsza emisja moich wykładów wprowadziłaby jedynie zamieszanie w umysłach niestabilnych, a może nawet doprowadziła do utraty wiary – a tego bym nie chciał.

          To, że istnieje Przyczyna Sprawcza – Stwórca, jest we mnie głęboko zakorzenione, ale wokół mnie są osoby, które intuicyjnie odrzucają katechezę. Nad prawami przyrody nie zastanawiają się z braku zrozumienia. Czy to nie oni są bliżej prawdy? Nie oszukują ani siebie, ani innych. Nauka podpowiada, że wszystko jest względne. Prawda absolutna jest niedostępna. Człowiek może jedynie dochodzić do niej według własnych możliwości.

           Podobne rozterki mam przy filozofii rozwoju nauki. Model Standardowy, mimo dotychczasowego oglądu znacznie się  rozbudował i nie już taki prosty i intuicyjny. Teoria kwantowa, skomplikowane teorie fizyczne. kosmologia prowokują do wielu nowych pytań, na które brak odpowiedzi. Świat subatomowy nie jest strawny dla przeciętnego człowieka. Króluje niewiedza na podstawowe pytania egzystencjalne, a to prowadzi do poczucia zagubienia.

          Biblia, jak i Model Standardowy – choć stworzone w zupełnie innych porządkach – okazują się ograniczone w próbie uchwycenia Prawdy absolutnej. Paradoksalnie, im więcej wiemy, tym wyraźniej widzimy, ile jeszcze przed ludzkim poznaniem.

          Nie żałuję lat moich poszukiwań, bo ugruntowały mnie one do myśli Sokratesa: „Wiem, że nic nie wiem” – które tym razem rozbrzmiewa nie tylko w przestrzeni duchowej, ale też naukowej. Nie jestem tym zniesmaczony, bo nie każdy, kto zna tę zasadę, potrafi się przyznać, że ją akceptuje. Cieszę się, że mogę jeszcze kontrolować stan mojej sprawności umysłowej.

          Wszystko co napisałem jest przekazem moich poszukiwań. Wiele w nich jest wiedzy faktograficznej, ale w ogólnych spojrzeniu nie odpowiedziałem na wiele podstawowych pytań: celowości i sensu istnienia.

          Bardzo jestem ciekawy losów po przekroczeniu granicy życia i śmierci. Jak będę mógł to postawie Stwórcy wiele pytań.

          Odczuwam zgrzyt pomiędzy podziwem nad Światem i istotami ludzkimi z

ich brakiem rozsądku, fundamentalizmem, ignorancją i chęciom odwetu. To powoduje, że odczuwam trudną do zdefiniowania samotność. Za silny jestem aby odczuwać depresję. To raczej swoisty bunt przeciw wszystkiemu, co nie jestem już teraz zmienić. Kończę dzisiaj 76 lat.

 

Egzegeza Dziejów Apostolskich cz. 3

          Nie wiadomo, gdzie i w jaki sposób zmarł apostoł Mateusz. Część źródeł wskazuje, że zmarł śmiercią męczeńską w Etiopii, inne, że w Persji. Od X w. jego grób znajduje się w Salerno we Włoszech.

 

Jan działał w Samarii, przebywał przez wiele lat w Jerozolimie, potem prawdopodobnie w Samarii, a następnie w Efezie. Jako starzec kierował niektórymi gminami chrześcijańskimi w Małej Azji. Z tekstów Apokalipsy dowiadujemy się, że były to: Efez, Smyrna, Pergamon, Tiatyra, Sardes, Filadelfia i Laodycea. Do dziś jest uznawany za patrona m.in. Azji Mniejszej.

 

Jakub Młodszy Po zmartwychwstaniu Jezusa Jakub wyróżnił się jako przewodniczący gminy chrześcijańskiej w Jerozolimie. Według źródeł zginął śmiercią męczeńską w wyniku ukamienowania, około 62 r.

 

Filip był uczniem Jana Chrzciciela i przyjacielem Andrzeja. Według zachowanych apokryfów Filip głosił Ewangelię w krainie Partów, Grecji, Scytii (okolice Donu i Dniepru, co czyniłoby z niego pierwszego apostoła Słowian!), Lidii, Frygii (Azja Mniejsza) i Azocie. Według tradycji został powieszony na słupie we Frygii, w roku 80. Inne źródła wspominają o męczeńskiej śmierci w Hierapolis (to samo źródło podaje, że tam też zmarły jego dwie córki).

 

Szymon jest najmniej znanym członkiem apostolskiego grona, nie wiadomo o nim nic pewnego oprócz faktu, iż został policzony z dwunastoma apostołami. W tekstach Biblii jest wspomniany zaledwie trzykrotnie. Inni apostołowie dali mu przydomek Kananejczyk, skąd pojawiła się teoria, że mógł on pochodzić z Kany Galilejskiej — i być panem młodym, na którego weselu Chrystus Pan uczynił swój pierwszy cud. Średniowieczna tradycja podaje, iż Szymon głosił Ewangelię wraz z apostołem św. Judą Tadeuszem po całej Afryce Północnej od Egiptu aż do Mauretanii. Według legendy w swych podróżach miał dotrzeć nawet do Wysp Brytyjskich. Zachowały się różne wersje na temat miejsca jego śmierci, większość podaje jednak, że była to śmierć męczeńska.
Prawdopodobnie zginął wraz ze św. Judą przez ukrzyżowanie w Persji.

 

 

Juda był bratem św. Jakuba Młodszego, apostoła, dlatego bywa nazywany również Judą Jakubowym. Po śmierci Jezusa Juda miał zajmować się głoszeniem Ewangelii w Palestynie, Syrii, Egipcie i Mezopotamii. Część misji odbył razem ze św. Szymonem. Zgodnie z tradycją razem ponieśli śmierć męczeńską, wedle niektórych źródeł Juda miał zginąć w wyniku obicia kijami. Jego relikwie znajdują się w bazylice św. Piotra w Rzymie.

Jakub Większy po śmierci Jezusa udał się do Hiszpanii, aby tam głosić Dobrą Nowinę. Po zakończeniu misji powrócił do Judei. Zgodnie z tradycją zginął śmiercią męczeńską, jako pierwszy z dwunastu apostołów: stracono go (poprzez ścięcie) w 44 r.

 

Tradycja przypisuje Tomaszowi mu przeprowadzenie ewangelizacji Partów i Indii. Według legend miał też odpowiadać za założenie Kościoła malabarskiego. Zgodnie z tradycją syryjsko-chrześcijańską, Tomasz rzekomo poniósł śmierć męczeńską na Górze Św. Tomasza w Ćennaj 3 lipca 72 r., a jego ciało zostało pochowane w Mylapore. Efrem Syryjczyk twierdzi, że Apostoł został zabity w Indiach, a jego relikwie zostały następnie przewiezione do Edessy. Jest to najwcześniejszy znany zapis informujący o śmierci apostoła.

 

Bartłomiej w Ewangelii wg św. Jana utożsamiany jest z Natanaelem i jeśli rzeczywiście tak było, to wyróżniał się wśród dwunastu dobrym wykształceniem. Pierwszy historyk Kościoła, św. Euzebiusz, pisał, że ok. roku 200 Pantenus znalazł w Indiach Ewangelię św. Mateusza. Wyraził przy tym przekonanie, że zaniósł ją tam właśnie św. Bartłomiej. Zgodnie z tradycją miał on nauczać także w Armenii, w Arabii czy w Etiopii. Co więcej, księgi i tradycje kościelne tzw. Chrześcijan św. Tomasza przekazują także informacje na temat jego domniemanej podróży do Chin. Potwierdzają to także inne pisma. Według apokryfów Tomasz miał ponieść męczeńską śmierć w Kalaminie w Indiach, zabity mieczem lub lancą. Jego grób znajduje się pod ołtarzem w katedrze w Madrasie w pobliżu Zatoki Bengalskiej.

 

Po zdradzie Chrystusa Judasz Iskariota popełnił samobójstwo poprzez powieszenie.

Egzegeza Dziejów Apostolskich cz. 2

         Łukasz opisuje początkową działalność młodego Kościoła. Analizując tekst i sposób ewangelizacji pogan, którzy nie znali jeszcze przepisów prawa, chociaż uczestniczyli w niektórych nabożeństwach, można odnaleźć źródła niechlubnej ewangelizacji np. Ameryki. Od początku stosowano metody kija i marchewki, zapominając, że przesłanie Jezusa to przesłanie miłości. Najgorsze w tym, że często powoływali się na Ducha Świętego (Ducha Jezusa, Dz 16,7), którego obarczano ludzkimi decyzjami, np. "ponieważ Duch Święty zabronił im głosić słowo w Azji" (Dz 1,4). Np. Łukasz wspomina: "... Paweł, napełniony Duchem Świętym spojrzał na niego uważnie i rzekł: «O, synu diabelski, pełny wszelkiej zdrady i wszelkiej przewrotności, wrogu wszelkiej sprawiedliwości, czyż nie zaprzestaniesz wykrzywiać prostych dróg Pańskich? Teraz dotknie cię ręka Pańska: będziesz niewidomy i przez pewien czas nie będziesz widział «słońca». Natychmiast spadły na niego mrok i ciemność. I chodząc wkoło, szukał kogoś, kto by go poprowadził za rękę. Wtedy prokonsul widząc, co się stało, uwierzył, zdumiony nauką Pańską"  (Dz 13,9–12). Oskarżano: "O, synu diabelski, pełny wszelkiej zdrady (tamże), straszono: Teraz dotknie cię ręka Pańska (tamże); bo przez wiele ucisków trzeba nam wejść do królestwa Bożego"  (Dz 14,22 ), i czyniono widowiskowe cuda, np. przywrócenie życia  młodej Tabity (Dz 9,40).  Oczywiście Cudotwórcą był Bóg, jak to ujął Łukasz w słowach: "Bóg czynił też niezwykłe cuda przez ręce Pawła" (Dz  19,11).  Cudowne uwolnienia z więzienia Piotra, Pawła były też spektakularne (Dz 12,4–17; 16, 25–40).  Celem było wywyższenie szafarzy wiary i nadanie im prestiżu. Chwalono tych co boją się Boga: Wstał więc Paweł i skinąwszy ręką, przemówił: "Słuchajcie, Izraelici i wy, którzy boicie się Boga" (Dz 13,16). Misjonarze bacznie obserwowali lud: "spojrzał na niego uważnie i widząc, że ma wiarę potrzebną do uzdrowienia" (Dz 14,9) podejmowali różne czynności, w tym np. uzdrowienia. Być może, że tylko ci, którzy wierzą (np. w uzdrowienie) w swojej psychice pomagają w pokonaniu chorób.

          Cokolwiek dotknie się człowiek ulega profanacji. Od samego początku można zauważyć niezgody i spory między Apostołami i uczniami (np. między Pawłem, a Barnabą, Markiem a Pawłem). Chodziło np. o obrzezanie pogan, ale o zwykłe zdarzenia z codziennego życia (przebywanie ze sobą, przyjaźnie, awersje, partykularne interesy). 

          Aby niektóre spory i zatargi zlikwidować Apostołowie i starsi zjechali się do Jerozolimy w roku 55 na tzw. Sobór Jerozolimski (Dz. 15) aby wspólnie podjąć decyzje o dalszym funkcjonowaniu Kościoła. Na tym pierwszym soborze przyznano Piotrowi kierownictwo nad Kościołem. Będzie on zaliczony do papieży Kościoła chrześcijańskiego. Na soborze wybrano dalszych misjonarzy: Judę, zwanego Barsabbas, i Sylasa i innych.

          Misjonarze też borykali się z niezrozumieniem, zazdrością i ludzką podłością. Łukasz opisuje trzy wyprawy misyjne. Nauką Jezusa zainteresowani byli równie filozofowie ateńscy (epikurejskich, stoickich). Pytali Pawła: Czy moglibyśmy się dowiedzieć, jaką to nową naukę głosisz? Bo jakieś nowe rzeczy wkładasz nam do głowy. Chcielibyśmy więc dowiedzieć się, o co właściwie chodzi" (Dz 17,19–20). Apostoł Paweł wykazał się znajomością terenu mówiąc: Przechodząc bowiem i oglądając wasze świętości jedną po drugiej, znalazłem też ołtarz z napisem: "Nieznanemu Bogu" (Dz 17,23). Nawiązując do pobożności Greków przekazywał wiedzę na temat nauki Jezusa. Naturalnie nie znając współczesnych badań, że ludzkość pojawiła się w procesie ewolucyjnym trzymał się przekazu biblijnego (wyprowadzając ludzkość od Adama i Ewy). Przy tej okazji przekazał prawdę, która była ukryta w natchnieniu Apostoła: "Bo w rzeczywistości jest On niedaleko od każdego z nas. Bo w Nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak też powiedzieli niektórzy z waszych poetów: «Jesteśmy bowiem z Jego rodu»" (Dz 17, 27). Można odczytać w naturze.

        Niektórzy słysząc o zmartwychwstaniu wyśmiewali Pawła. Byli i tacy, którzy przyjmowali naukę Pawła i przyłączali się do wspólnoty. Według Łukasza Paweł miał wsparcie u Boga, który go zachęcał duchowo do aktywności misjonarskiej (Dz 17,18).

       Podczas trzech wypraw misyjnych Apostołowie i pomocnicy nauczali i udzielali chrztu nowym wiernym. Paweł był świadomy, że prace misyjne są tylko zaczynem ewangelizacji. Było wielu, którzy chcieli zniszczyć nowe idee: "Wiem, że po moim odejściu wejdą między was wilki drapieżne, nie oszczędzając stada. Także spośród was samych powstaną ludzie, którzy głosić będą przewrotne nauki, aby pociągnąć za sobą uczniów" (Dz 20, 29–30).

          Paweł musiał się przemieszczać, aby uniknąć rozruchów. W końcu postanowił wrócić do Jerozolimy. Tam go pojmano. Z racji, że miał rzymskie obywatelstwo oddali go pod jurysdykcję  cesarza. Okręt którym go zawożono do Rzymu rozbił się, ale on i załoga  zostali w cudowny sposób uratowani. W Rzymie mieszkał prywatnie pilnowany przez żołnierza. Spotykał się z rodakami, dalej nauczał i głosił słowo Boże. Apostoł Paweł wraz ze swoimi współpracownikami przyczynił się do rozszerzania chrystianizmu w świecie pogańskim (w Imperium Romanum).

           Po odejściu Jezusa w Niebiosa  Apostołowie rozjechali się: Piotr   działał W Jerozolimie, w Samarii, w Liddzie, w Jafie oraz w Cezarei Palestyńskiej. Ostatecznie Paweł wyjechał do Rzymu w którym został ukrzyżowany.

          Paweł odbył wiele misji. Zginął w Rzymie. Andrzej jako pierwszy zaczął głosić Ewangelię w Bizancjum, uważa się, że był pierwszym biskupem konstantynopolitańskim. Zgodnie z tradycją dotarł kolejno do miast Azji Mniejszej, Tracji, Scytii, Grecji, Abchazji i na wybrzeżu Morza Czarnego Ostatecznie zginął śmiercią męczeńską w greckim mieście Patras w 62, 65 roku