W Biblii nie ma bezpośrednich cytatów z Eposu o Gilgameszu, ale istnieją wyraźne zbieżności motywów, obrazów i konstrukcji opowieści, które wskazują, że niektóre tradycje starożytnego Bliskiego Wschodu – zwłaszcza sumero-akadyjskie – wpłynęły na autorów biblijnych. Poniżej najważniejsze fragmenty i motywy z Gilgamesza, które znajdują swoje odpowiedniki w Biblii.
1. Opowieść o potopie – (Gilgamesz XI) ↔ Księga Rodzaju 6–9To najbardziej
oczywista i najlepiej udokumentowana paralela.
W Gilgameszu:
Utnapisztim buduje arkę na polecenie boga Ea.
Arka ma konkretne wymiary i konstrukcję.
Utnapisztim zabiera rodzinę i zwierzęta.
Po potopie wypuszcza gołębicę, jaskółkę i kruka, aby sprawdzić, czy wody opadły.
Arka osiada na górze Nisir.
Utnapisztim składa ofiarę, a bogowie „wąchają miłą woń”.
W Biblii:
Noe buduje arkę na polecenie Boga.
Arka ma szczegółowe wymiary i strukturę.
Noe zabiera rodzinę i zwierzęta.
Wypuszcza kruka i gołębicę.
Arka osiada na górach Ararat.
Noe składa ofiarę, a Bóg „czuje miłą woń” (Rdz 8,21).
Zbieżność jest tak ścisła, że tekst o potopie w Rodzaju jest dziś powszechnie uznawany za przepracowanie znacznie starszej mezopotamskiej tradycji.
2. Motyw mędrca, który osiąga nieśmiertelność (Gilgamesz XI) ↔ biblijne wzmianki o Henochu
Utnapisztim i jego żona dostają nieśmiertelność od bogów.
W Biblii Henoch “został zabrany” przez Boga, aby nie umrzeć (Rdz 5,24).
To nie kopia, ale podobny schemat: wyjątkowy człowiek zostaje wyniesiony ponad śmiertelność.
3. Historia pierwotnego człowieka oswojonego przez kobietę – (Gilgamesz II) ↔ elementy historii Adama i Ewy.
Enkidu w Gilgameszu: żyje w stanie „dzikiej natury”, nagi, w harmonii ze zwierzętami,
po spotkaniu z Szamhat (kobietą) traci „stan niewinności”, zwierzęta go odrzucają, a on zdobywa świadomość i wiedzę, staje się istotą ludzką w pełnym sensie.
Adam i Ewa: żyją w stanie pierwotnej niewinności, nagości bez wstydu,
po kontakcie z wiedzą (drzewo poznania), tracą tę niewinność,
„otwierają im się oczy” – jak Enkidu – i zaczynają żyć jak ludzie.
To nie bezpośrednia zależność, ale adaptacja bliskowschodnich archetypów.
4. Motyw przyjaźni silniejszej niż śmierć – Gilgamesz i Enkidu ↔ Dawid i Jonatan
Choć to bardziej motyw niż zapożyczenie, sama struktura:
Król/bohater i jego wyjątkowy przyjaciel, głęboka więź emocjonalna, żałoba po śmierci przyjaciela, bardzo przypomina lament Dawida po Jonatanie (2 Sm 1).
5. Obraz węża odbierającego człowiekowi możliwość życia wiecznego – (Gilgamesz XI) ↔ wąż w Edenie
W Gilgameszu:
Gilgamesz zdobywa roślinę dającą odmłodzenie,
ale wąż ją kradnie i natychmiast linieje, odnawiając skórę – symbolicznie zyskuje odnowę życia, której człowiek nie dostaje.
W Biblii:
wąż jest tym, który pozbawia człowieka dostępu do życia wiecznego, prowadząc do wygnania z Edenu.
Biblia nie cytuje Eposu o Gilgameszu, ale wykorzystuje starożytne mezopotamskie motywy, szczególnie:
1. Opowieść o potopie — najbardziej bezpośrednia paralela.
2. Motyw mędrca wyniesionego do nieśmiertelności.
3. Motyw utraty pierwotnej niewinności (Enkidu ↔ Adam).
4. Szczególna przyjaźń bohaterów (Gilgamesz–Enkidu ↔ Dawid–Jonatan).
5. Wąż odbierający możliwość wiecznego życia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz