Księga Estery to jedna z ksiąg Starego Testamentu i część Tanachu (żydowskiego kanonu Biblii). Zalicza się ją do ksiąg historycznych w Biblii chrześcijańskiej, a w tradycji żydowskiej do tzw. Pięciu Zwojów, które są czytane podczas różnych świąt. Księga Estery czytana jest podczas żydowskiego święta Purim.
Akcja księgi rozgrywa się w imperium perskim, za panowania króla Kserksesa I, który panował w latach 485–465 przed Chr. Estera zostaje królową po tym, jak poprzednia królowa Waszti, zostaje usunięta za nieposłuszeństwo. Haman (wysoki urzędnik królewski, przeciwnik Żydów) knuje zagładę Żydów po tym, jak Mardocheusz odmawia oddania mu pokłonu. Mardocheusz (kuzyn i opiekun Estery, wierny Żyd i mądry doradca) prosi Esterę o interwencję u króla, ryzykując życie, ponieważ wejście do króla bez zaproszenia grozi śmiercią. Estera zdobywa łaskę króla, ujawnia swą tożsamość jako Żydówka i demaskuje Hamana. Haman zostaje stracony, a Żydzi ratują się przed zagładą i zyskują prawo do samoobrony. Na pamiątkę tego cudownego ocalenie Żydzi ustanawiają radosne święto Purim.
Co ciekawe, imię Boga ani razu nie pojawia się w tekście księgi, co czyni ją wyjątkową wśród ksiąg biblijnych. Mimo to, opatrzność Boża jest wyraźnie zaznaczona.
Dokładna data powstania Księgi Estery nie jest znana, Według tradycji żydowskiej ok. V–IV w. przed Chr. Ostateczna redakcja Księgi Estery prawdopodobnie miała miejsce około III w. przed Chr., choć może opierać się na starszych źródłach z epoki perskiej. Napisana została w języku hebrajskim. Zawiera liczne perskie zapożyczenia i kilka słów akadyjskich. Podczas tłumaczenia na język grecki (Septuaginta) została znacznie rozszerzona. Dodano 6 dużych fragmentów, których nie ma w wersji hebrajskiej, w tym: bezpośrednie odniesienia do Boga, modlitwy Estery i Mardocheusza, więcej informacji o dekretach i snach. Wersje protestanckie korzystają tylko z tekstu hebrajskiego. Biblia katolicka i prawosławna zawiera także dodatki greckie jako natchnione. Świadczy to o adaptacji tekstów biblijnych według własnych koncepcji teologicznych.
Czy Księga Estery ma wartość historyczną, czy raczej literacko-teologiczną? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. W źródłach perskich brakuje jakiejkolwiek wzmianki o wymienionych osobach: Waszti, Hamania, Mardocheuszu: Wydaje się, że Księga Estery jest napisana jako opowieść dworska z dramatyczną intrygą, wyraźnymi zwrotami akcji i wyrazistymi postaciami.
Historyczna geneza święta Purim również jest niepewna. Możliwe, że było to święto o wcześniejszych, świeckich lub ludowych korzeniach, a Księga Estery została napisana jako jego uzasadnienie religijne i kulturowe.
Pouczająca jest modlitwa Mardocheusza, w niej laudacja Boga; "«Panie, Panie, Królu, Wszechmogący, ponieważ w mocy Twojej jest wszystko i nie masz takiego, który by Ci się sprzeciwił, gdy chcesz ocalić Izraela, ponieważ Tyś uczynił niebo i ziemię, i wszystko, co na niej pod niebem godne jest podziwu, Ty jesteś Panem wszystkiego i nie ma nikogo, kto by się sprzeciwił Tobie, Panu. Ty znasz wszystko," (Est 4, 17c–17d).
Księga Estery to nie tyle kronika historyczna, ile świadectwo teologiczne – opowieść o tym, jak Bóg prowadzi swój lud nawet wtedy, gdy wydaje się ukryty. Pokazuje, że Jego plan zbawienia realizuje się w codzienności, a odwaga i wiara jednostki mogą odmienić los całej wspólnoty.
Najbardziej uderzającą cechą Księgi Estery jest brak bezpośredniego imienia Boga w wersji hebrajskiej. Nie znaczy to jednak, że Bóg jest nieobecny. Przeciwnie – cała narracja pokazuje działanie Bożej Opatrzności w wydarzeniach, które na pozór wyglądają jak zwykły splot okoliczności. Zwycięstwo Estery i Mardocheusza, a zarazem ocalenie Izraela, staje się świadectwem, że Bóg może posługiwać się ludzką odwagą, mądrością i nawet pozornymi przypadkami, aby urzeczywistniać swój plan.
Estera ukazana jest jako kobieta odważna i mądra, która nie boi się ryzyka, gdy chodzi o ocalenie swego ludu. Wchodzi do króla, choć grozi jej śmierć – i staje się narzędziem wybawienia. W teologii można widzieć w niej zapowiedź kobiecych figur zbawienia: Maryi, która swoim „tak” Bogu umożliwia przyjście Mesjasza, czy Kościoła, który wstawia się za światem.
Choć Księga Estery mocno osadzona jest w realiach politycznych i pałacowych, jej przesłanie ma wymiar duchowy. Walka o życie narodu jest obrazem walki duchowej o wierność Bogu w świecie, gdzie siły zła (uosabiane w Hamanie) próbują unicestwić Jego lud. Estera i Mardocheusz uczą odwagi, zaufania oraz modlitwy w obliczu niebezpieczeństw. Dodane w Septuagincie modlitwy ukazują, że źródłem mocy Estery nie jest jedynie jej pozycja czy uroda, lecz pokorna ufność w Bogu.
Purim jako święto radości z ocalenia Izraela przypomina, że Bóg jest wierny swojemu ludowi nawet w czasach wygnania i bez królestwa. Teologia tego święta koncentruje się na pamięci – Izrael ma wspominać, że był bliski zagłady, a jednak został wybawiony. W perspektywie chrześcijańskiej Purim można widzieć jako zapowiedź paschalnej radości z wybawienia, którego dokonał Chrystus.
Księga Estery pozostaje niezwykle współczesna. Wskazuje na:
problem nadużycia władzy – Haman jako obraz skorumpowanego przywódcy,
odwagę obywatelską i wiarę – Mardocheusz, który nie kłania się złu,
moc jednostki – Estera, która zmienia bieg dziejów, podejmując decyzję w odpowiednim momencie.
Cytowane słowa o „złu, które dzieje się z powodu ludzi niegodnie rządzących” (Est 8,12g – w dodatkach greckich) brzmią dziś niezwykle proroczo i przypominają, że historia powtarza się tam, gdzie brakuje sprawiedliwości i bojaźni Bożej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz