Filozofia żydowska istnieje dopiero od momentu zetknięcia
się judaizmu z hellenizmem w epoce hellenistycznej. Rozwinęła się w
Aleksandrii, a więc na peryferiach centrum judaizmu jakim była Jerozolima. Filozofia
żydowsko-eleksandryjska, której teksty pisane były w języku greckim wygasła
wraz wygaśnięciem hellenistycznych Żydów. Filozofia ta była filozofią
religijną. Wychodziła ona z założenia, iż judaizm należy pojmować jako
wyznanie. Była ona grecka i zarazem żydowska. Tworzyli ją Żydzi, którzy w
znacznej mierze ulegli hellenizacji i byli ukształtowani przez kulturę grecką.
Tradycja jako pierwszego filozofa żydowskiego wymienia
Arystobula, który prawdopodobnie miał poprzedników. Żył on w połowie drugiego
stulecia przed Chrystusem. Jego dzieła nie zachowały się.
Filon z Aleksandrii (ok.
20 przed Chr – 50 po Chr.) należał do zamożnego rodu. Otrzymał wykształcenie
typowe dla wyższych warstw hellenistycznych Greków. Wyżej od filozofii cenił
jednak judaizm, który określał jako prawdziwą mądrość. Filozofia grecka jest
środkiem prowadzącym do jego poznania. Stwierdzenie, że filozofia jest
służebnicą teologii dała jego filozofii przychylność Ojców Kościoła oraz asumpt
do sięgania z późniejszych wiekach do wywodów Filona. Hellenizm był okresem
religijnych poszukiwań. Był on zgodny z celami jakie sobie zakreślił Filon.
Zdecydowanie zwalczał hedonizm Epikura. Opowiadał się za umiarkowana ascezą.
Filozofia filozofa oddziaływała na powstanie chrześcijańskiej dogmatyki bo była
zgodna z pojmowaniem Boga jako celu wszelkiej wiedzy. Podstawą jego analiz była
Biblia w wersji greckiej, "Septuaginta", w której tekście
każde słowo uważał za natchnione. W interpretacji "Pięcioksięgu"
posługiwał się "alegorezą" (najpierw odczytuje się znaczenie
dosłowne, bezpośrednie, następnie szuka się ukrytego znaczenia głównego). W
jego poglądach Boga nie można poznać. O Bogu można powiedzieć tylko tyle, iż
jest On absolutnym Bytem. Człowiek poznaje Boga po jego działaniach za pomocą
wiedzy, której podstawą jest spostrzegania zmysłowe. Tą drogą jednak nigdy nie
można dojść do pełnego poznania Boga, które jest dostępne raczej tylko w stanie
ekstazy. Takie poznanie można jedynie przeżyć. Podobną tezę wysunie m.innymi
Immanuel Kant jak i autor flozoteizmu. Przez stosowanie alegorezy Filon znosił antropomorfizm w przedstawieniu
Boga. "Antropomorficzny opis zawarty w Biblii dokonał się według Filona
przez wzgląd na słabość człowieka uwikłanego w świat zmysłów, dlatego możliwe i
konieczne jest ustalenie prawdziwego sensu Pisma świętego" (Heinrich i
Marie Simon, "Filozofia żydowska", Wydaw. Wiedza powszechna
Warszawa 1990, s. 31–32). Filon walczył z fundamentalizmem biblijnym, choć
dostrzegał również sens w dosłownym odbiorze treści objawionej. Dla niego sens ukryty jak i dosłowny miały
równorzędne znaczenie. Filon podkreślał słuszność sensu dosłownego, ale
odkrywał ich ukryty, głębszy sens. Filozof był tolerancyjny dla innych wierzeń
i zabraniał potępianie wielobóstwa. Filon był mądrym człowiekiem, dlatego jego
poglądy były inspiracją dla neoplatonizmu, islamu oraz religii
chrześcijańskiej. Szkoda, że działalność Filona, będąca wyrazem
grecko-żydowskiej symbiozy nie znalazła następców. W historii Aleksandria
traciła na swoim pierwotnym znaczeniu.
Filon z
Aleksandrii łączył wiarę z rozumowym oglądem świata. Mozna go uznać za
prekursora dzisiejszego filozoteizmu.
Atenagoras z Aten (II
w.) apologeta i teolog był pierwszym
pisarzem chrześcijańskim, który na drodze rozumowej uzasadniał istnienie jednego
Boga[1]
(Jan Szymuniak).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz