Księga Koheleta to biblijna księga dydaktyczna, zaliczana do tzw. ksiąg, dydaktycznych. mądrościowych. Jej autor przedstawia się jako Kohelet, syn Dawida i król w Jerozolimie, co tradycyjnie utożsamiano z postacią króla Salomona. Jednak wielu współczesnych biblistów podważa to przypisanie, wskazując na cechy języka hebrajskiego, wpływy aramejskie i greckie oraz realia historyczne, które sugerują, że dzieło powstało dopiero w III w. przed Chr. lub nawet później.
Tematyka Księgi koncentruje się na poszukiwaniu sensu życia i wartości ludzkiej doczesności. Autor, obserwując ludzkie wysiłki, przyjemności, dążenia do bogactwa, władzy, sławy czy mądrości, dochodzi do wniosku, że wszystkie te cele są nietrwałe i ostatecznie nie przynoszą pełnego szczęścia. Centralnym motywem dzieła jest refleksja nad ulotnością egzystencji, wyrażona słynnym refrenem: "Marność nad marnościami, wszystko marność” (Koh 1,2; 12,90). Kohelet porównuje ludzkie wysiłki do „pogoni za wiatrem” — czegoś niemożliwego do uchwycenia i trwałego zatrzymania.
Księga ma charakter filozoficzno-religijny oraz głęboko egzystencjalny. Podejmuje temat przemijalności świata, nieuchronności śmierci i tajemnicy ludzkiego losu. Kohelet zauważa, że mądrość, choć warta szacunku, odsłania także kruchość istnienia i nieuchronność wspólnego losu ludzi i zwierząt. Mimo to autor nie popada w całkowity pesymizm — zachęca do życia w umiarze, do cieszenia się codziennymi darami, prostymi radościami oraz do życia w bojaźni Bożej.
Kohelet kładzie nacisk na moralną odpowiedzialność człowieka i przypomina o nieuchronności Bożego sądu. W jego ujęciu prawdziwy sens i wartość życia można odnaleźć jedynie w relacji z Bogiem, który nadaje egzystencji porządek, pokój i perspektywę wieczności. Księga, mimo że nie unika opisu absurdów i ograniczeń ludzkiej kondycji, zaprasza do refleksji nad tym, jak żyć godnie, mądrze i z pokorą wobec Stwórcy.
Księga bywa krytykowana za ton zbliżony do sceptycyzmu czy wręcz agnostycyzmu. Powtarzany refren „marność nad marnościami” może być odbierany jako podważanie sensu ludzkiego życia w ogóle, a nie tylko doczesnych dążeń. W odróżnieniu od wielu innych ksiąg Starego Testamentu, Kohelet prawie nie wspomina o życiu po śmierci czy zmartwychwstaniu. W rezultacie jego przesłanie wydaje się koncentrować wyłącznie na doczesności, co dla niektórych odbiorców może wydawać się teologicznie „niepełne”. Boga jako Stwórcę przedstawia w sposób zdystansowany – relacja człowieka z Bogiem jest tu bardziej nacechowana bojaźnią i uznaniem Jego władzy niż osobistą bliskością, co odróżnia tę księgę od np. Księgi Psalmów.
Narracja często przechodzi od jednej refleksji do drugiej (brak jednolitej struktury) bez wyraźnych przejść; pojawiają się powtórzenia i pozornie sprzeczne stwierdzenia, co dla niektórych interpretatorów może sugerować redakcyjne dopiski lub kompilację różnych źródeł. Niejednoznaczność przesłania widać w różnych fragmentach Kohelet zachęca do cieszenia się życiem, po czym stwierdza, że wszystko jest daremnym trudem. Taka ambiwalencja utrudnia jednoznaczne odczytanie intencji autora. Język późnego hebrajskiego – występowanie arameizmów i zapożyczeń z greki prowadzi do wniosku, że dzieło jest młodsze niż sugeruje tradycja. To z kolei kłóci się z wizerunkiem Salomona jako autora.
Współcześni bibliści w większości odrzucają autorstwo Salomona i tradycyjne przypisanie, widząc w tekście produkt późnego okresu perskiego lub wczesnohelleńskiego. Nniektórzy badacze dostrzegają w Kohelecie wpływy filozofii greckiej i bliskowschodniej, echa stoicyzmu czy epikureizmu (np. akcent na umiar i radość z prostych przyjemności), co budzi pytania o stopień „czystości” hebrajskiej tradycji mądrościowej. Końcowy fragment (Koh 12,13–14) o bojaźni Bożej i sądzie bywa uznawany za dodany przez późniejszego redaktora, aby złagodzić potencjalnie zbyt sceptyczny wydźwięk wcześniejszych rozdziałów, co sugerują możliwe poprawki i dopiski.
W tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej Kohelet był księgą kontrowersyjną; w starożytności dyskutowano, czy w ogóle powinna znaleźć się w kanonie. Wielu czytelników widzi w niej raczej literaturę filozoficzną niż czysto religijną; dla jednych jest to jej siła – uniwersalny wymiar, dla innych słabość (rozmycie doktryny). Księga Koheleta jest dziełem głęboko refleksyjnym, ale niejednoznacznym. Jej wartość tkwi w szczerym zmierzeniu się z trudnymi pytaniami o sens życia, jednak ton sceptycyzmu, fragmentaryczność i brak wyraźnej nadziei eschatologicznej powodują, że bywa odczytywana jako tekst balansujący na granicy ortodoksji biblijnej. Z drugiej strony, to właśnie ta odwaga stawiania pytań sprawia, że Kohelet jest wciąż aktualny i inspirujący.
Z ciekawszych wersetów można wymienić:
"ile mądrości jest we wszystkim, co dzieje się pod niebem. " (Koh 1,13).
"Wszystko ma swój czas, i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem: Jest czas rodzenia i czas umierania, czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono, czas zabijania i czas leczenia, czas burzenia i czas budowania, czas płaczu i czas śmiechu,... " (Koh 3,1–4).
"Wszystko idzie na jedno miejsce: powstało wszystko z prochu i wszystko do prochu znów wraca. " (Koh 3,20).
"Lepiej jest słuchać karcenia przez mędrca, niż słuchać pochwały ze strony głupców." (Koh 7,5).
"Jak wyszedł z łona swej matki, nagi, tak znowu odejdzie, jak przyszedł " (Koh 5,14).
"Bo nie ma na ziemi człowieka sprawiedliwego, który by [zawsze] postępował dobrze, a nigdy nie zgrzeszył." (Koh 7,20).
"Bo czas i przypadek rządzi wszystkim" (Koh 9,11).
"Biada ci, kraju, którego królem jest prostak i gdzie książęta już z rana ucztują" (Koh 10,16).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz