Księga Izajasza

 

          Księga Izajasza to jedna z najbardziej rozbudowanych i teologicznie głębokich ksiąg prorockich w Biblii Hebrajskiej (Starym Testamencie). Autorów Księgi  było co najmniej trzech. Prorok Proto - Izajasz działał w VIII wieku przed Chrystusem w Królestwie Judy. Jego prorocka misja obejmowała czas panowania czterech królów: Uzjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza, a więc okres od około 740 do 700 roku przed Chr.

          Były to czasy napięć politycznych i militarnych — Judzie zagrażała rosnąca potęga imperium asyryjskiego, które systematycznie podporządkowywało sobie kolejne państwa regionu. Dochodziło do dramatycznych wydarzeń, takich jak wojna syro-efraimska, a wśród elit politycznych narastało pytanie: czy szukać ratunku w sojuszach militarnych, czy całkowicie zaufać Bogu?

          Izajasz działał w Jerozolimie i był mocno związany ze świątynią, co kształtowało jego duchową perspektywę. Jego przesłanie dotykało zarówno bieżących problemów politycznych, jak i głębokich kwestii duchowych. Z niezwykłą odwagą konfrontował królów i możnych, wzywając ich do wierności Bogu, odrzucenia bałwochwalstwa i życia w sprawiedliwości.

          Tradycyjnie Księgę Izajasza dzieli się na trzy części. Choć sam tekst nie podaje takiego rozdziału, badacze biblijni wyróżniają trzy redakcyjne warstwy, wynikające z analizy literackiej i historycznej:

1. Proto-Izajasz (rozdziały 1–39) – proroctwa z czasów samego Izajasza, obejmujące ostrzeżenia przed pychą i odstępstwem, zapowiedzi sądu nad Judą i narodami, ale też obietnice ocalenia „Reszty Izraela”.

2. Deutero-Izajasz (rozdziały 40–55) – teksty pocieszenia z okresu niewoli babilońskiej, wzywające do ufności w Boże wybawienie i zapowiadające powrót do ojczyzny.

3. Trito-Izajasz (rozdziały 56–66) – proroctwa z czasów po powrocie z niewoli, podkreślające znaczenie sprawiedliwości, autentycznej pobożności i nadziei na nowe niebo i nową ziemię.

          Tradycja żydowska i chrześcijańska od starożytności przypisuje autorstwo całej Księgi Izajasza prorokowi Izajaszowi, synowi Amosa, który działał w VIII wieku przed Chr.. w Jerozolimie.

          Jednak współczesne badania biblijne wskazują, że księga powstawała w różnych okresach historycznych i zawiera teksty kilku autorów lub szkół prorockich związanych z nauczaniem Izajasza:

Proto-Izajasz – prawdopodobnie słowa samego proroka oraz jego uczniów (VIII w. przed Chr.).

Deutero-Izajasz – dzieło proroka lub proroków działających w jego duchu w VI w. przed Chr., w czasie niewoli babilońskiej.

Trito-Izajasz – proroctwa późniejszych uczniów i redaktorów z V w. przed Chr., po powrocie z niewoli.

          W świetle tej teorii autorem pierwszej części był sam prorok Izajasz, natomiast kolejne powstały w jego tradycji prorockiej, rozwijając i aktualizując przesłanie dla nowych pokoleń.

          Izajasz w swoich wizjach często określa Boga mianem „Świętego Izraela” — potężnego i czystego, ale zarazem bliskiego i zatroskanego o los swojego ludu. Centralnym motywem księgi jest pewność, że Bóg zachowa wierny lud, nawet jeśli większość od Niego odstąpi. Znajdziemy tu liczne proroctwa mesjańskie o przyszłym królu z rodu Dawida, który przyniesie pokój i sprawiedliwość (np. Iz 9:5–6).

          Księga zawiera też uniwersalne przesłanie o zbawieniu obejmującym nie tylko Izrael, lecz wszystkie narody. Po czasie sądu nadejdzie odkupienie, odnowa i nowe stworzenie.

          Pod względem literackim Księga Izajasza wyróżnia się niezwykłym bogactwem poetyckich obrazów i metafor, które wzmacniają jej przesłanie teologiczne. Łączy prorocze napomnienie, wizje przyszłej chwały oraz głęboką refleksję nad Bożą świętością i miłosierdziem.

          Jej wpływ jest ogromny — często cytowana w Nowym Testamencie, szczególnie w kontekście proroctw odnoszących się do osoby i misji Jezusa Chrystusa, pozostaje jednym z filarów biblijnej nadziei.

          Znaczenie Księgi Izajasza dla Nowego Testamentu jest ogromne — to jedna z najczęściej cytowanych ksiąg Starego Testamentu przez autorów ewangelii, listów i Apokalipsy. Ewangelie odczytują wiele fragmentów Izajasza jako zapowiedzi przyjścia Jezusa Chrystusa.

Werset: "Oto panna pocznie i porodzi syna…” (Iz 7,14) cytowane w Mt 1:23 w odniesieniu do narodzin Jezusa z Maryi.

"Dziecię nam się narodziło… Książę Pokoju…” (Iz 9:5–6) – interpretowane jako opis królewskiej godności Mesjasza.

Iz 11:1–10 – proroctwo o potomku z rodu Jessego, który przyniesie sprawiedliwość i pokój, łączone z misją Jezusa.

Tzw. „Pieśni Sługi” (Iz 42, 49, 50, 52:13–53:12) ukazują tajemniczą postać, która cierpi za grzechy ludu.

Nowy Testament, szczególnie Ewangelia Marka i 1 List Piotra (1 P 2:22–24), interpretuje te fragmenty jako zapowiedź męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa.

 Iz 53 ma szczególnie silny wpływ na chrystologię i rozumienie odkupienia.

 Izajasz zapowiada, że zbawienie obejmie wszystkie narody (np. Iz 49:6, Iz 56:6–7).

W Dz 13:47 Paweł i Barnaba cytują Iz 49:6, by uzasadnić misję głoszenia Ewangelii poganom.

Jan Chrzciciel określa siebie jako "głos wołającego na pustyni: Prostujcie drogę Panu” (Iz 40:3) cytowane w Mt 3:3, Mk 1:3, Łk 3:4, J 1:23.

Ten obraz łączy Izajaszowe przesłanie pocieszenia z zapowiedzią bliskiego przyjścia Boga.