Księga Izajasza rozpoczyna zbiór 16 ksiąg prorockich. Cztery obszerniejsze księgi noszą nazwę Proroków „większych” (Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Daniela), pozostałych zaś dwunastu zalicza się do „mniejszych” (Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza). Zjawisko profetyzmu (przepowiadania) należy do najdawniejszych doświadczeń religijnych Izraela. Prorokiem nazywamy człowieka wybranego przez Boga, który jest tego świadomy i obdarowanego darem przepowiadania, pewnego występowania w imię Boga. Zaskakujące jest, że nie zawsze Bóg wybierał najlepszych. Warto tu dodać, że istniały w owym czasie inne instytucje prorockie. Różniły się jednak od siebie pod wieloma względami. Prorocy pogańscy stosowali szeroko środki mantyczne (sztuki przepowiadania przyszłości), przepowiadali najczęściej będąc w stanie podniecenia lub oszołomienia. Ja podchodzę do tych proroctw sceptycznie.
Prorocy izraelscy przepowiadali na podstawie natchnienia prorockiego od Boga. Najczęściej były to przekazy ustne, które dopiero po latach były spisywane. Wizje prorockie były również zaszyfrowane, jak w przypadku wizji hagiografów. Prorocy szukali więc najodpowiedniejszych środków przekazu słowa Bożego.
Izajasz pochodził ze znakomitej rodziny jerozolimskiej. Urodził się ok. 765 r. przed Chr., 11 lat po pierwszych odnotowanych igrzyskach olimpijskich w Grecji (776 przed Chr.). Bóg powołał go podczas wspaniałej wizji w świątyni w 739 r. przed Chr. (Iz 6,1nn). Pełnił tę misję ponad 40 lat jednocześnie z prorokiem Micheaszem. Był żonaty i miał dwóch synów. Jego zadanie polegało na nawoływaniu do poprawy z grzechów i zapowiadaniu zagłady królestwa Izraela i Judy jako kary za niewierność Bogu. Jego działalność zaznacza się na płaszczyźnie politycznej, etycznej i religijnej. W tym czasie założone zostało miasto Rzym (753 (?), dzisiejsi archeolodzy twierdzą, że założenie Rzymu miało miejsce w latach 730–720 r. przed Chr.).
W obecnej redakcji można znaleźć tekst samego Izajasza oraz doróbki jego duchowych uczniów, a nawet pisma co najmniej dwóch innych znacznie późniejszych proroków. Księga Izajasza dzieli się na trzy części: Proto–Izajasz, Deutero–Izajasz (autor żył w okresie po 538 r. przed Chr.) i Trito–Izajasz (autor żył od 520 r. przed Chr.).
W Nowym Testamencie jest wiele przywołań tekstów Izajasza (ok. 85). Jego działalność, słowa prorocze pomogły w zrozumieniu przyszłej ery mesjańskiej.
Na początku Izajasz ujawnia grzechy, zdrady i niesprawiedliwość narodu izraelskiego. Grozi, że jeżeli nie nastąpi poprawa, to naród poniesie klęskę: Biada ci, narodzie grzeszny, ludu obciążony nieprawością (Iz 1,4). Gani obłudę religijną, czczy rytualizm, który się nie troszczy o usposobienie moralne ofiarnika. W rozdziale 2 opisane są jego prorocze słowa odnośnie Judy i Jerozolimy: Stanie się na końcu czasów, że góra świątyni Pańskiej stanie mocno na wierzchu gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej popłyną, mnogie ludy pójdą i rzekną: «Chodźcie, wstąpmy na Górę Pańską do świątyni Boga Jakubowego! Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami. Bo Prawo wyjdzie z Syjonu i słowo Pańskie – z Jeruzalem». On będzie rozjemcą pomiędzy ludami i wyda wyroki dla licznych narodów. Wtedy swe miecze przekują na lemiesze, a swoje włócznie na sierpy. Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza, nie będą się więcej zaprawiać do wojny. Chodźcie, domu Jakuba, postępujmy w światłości Pańskiej! (Iz 2,2–5).
W następnych rozdziałach Izajasz prezentuje stan anarchii w Jerozolimie i w całym królestwie Judy: Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem (Iz 5,20). Wiele jest tu drobiazgowych elementów (rejestr luksusowych damskich drobiazgów), ale też poważnych analiz ekonomicznych (krytyka latyfundiów).
W rozdziale szóstym opisany jest sposób powołania Izajasza. Podejmuje on swoją misję słowami zgody: Oto ja, poślij mnie! (Iz 6,8). W przeciwieństwie do Mojżesza i Jeremiasza, Izajasz chętnie podejmuje misję proroczą. Czuł się jednak niegodny, by oglądać Boga, gdyż był mężem o nieczystych wargach – grzesznikiem. Dopiero przyłożenie rozpalonego węgla do warg proroka dało mu pewność oczyszczenia z grzechów i godność do przemawiania w imieniu Stwórcy. Izajasz nazywany jest „prorokiem wiary”. Głosił on, że Bóg kieruje wydarzeniami świata i Jemu należy zaufać. Jedynie zaufanie Bogu może doprowadzić człowieka do szczęścia, a niewiara – do upadku i zagłady.
Dla zrozumienia dalszego tekstu: I rzekł [mi]: «Idź i mów do tego ludu: Słuchajcie pilnie, lecz bez zrozumienia, patrzcie uważnie, lecz bez rozeznania! Zatwardź serce tego ludu, znieczul jego uszy, zaślep jego oczy, iżby oczami nie widział ani uszami nie słyszał, i serce jego by nie pojęło, żeby się nie nawrócił i nie był uzdrowiony» (Iz 6,9–10) należy się wyjaśnienie. Tekst czytany literalnie sugeruje, że to Bóg chce, aby naród nie otworzył się na słowa proroka i pozostał zatwardziały. To nie jest tak. To Izajasz odkryje, że lud jest zatwardziały i nie chce się poddać próbom nawracania go. Prorok spotka się więc z odrzuceniem, wynikającym właśnie z tej opornej postawy. Według myślenia semickiego wszystko dzieje się za zgodą Pana. Skoro tak się dzieje, to należałoby mniemać, że sam Bóg tak chciał. Taki opis „nie wprost”, zawiły i mylący, jest wielokrotnie wykorzystany w Biblii. Warto o tym pamiętać przy czytaniu Biblii (patrz Mt 13,14–15). Można więc powyższy cytat napisać tak: (...) lecz nic nie zrozumieli, patrzyli uważnie, lecz nic nie rozeznali (...).
Rozdziały od 7 do 12 są bardzo znane, budzą nie tylko podziw, ale wzmacniają naszą wiarę. Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel (Iz 7,14). W przypisie, słowa te są tak skomentowane: jedno z głównych proroctw mesjańskich, wygłoszone przez Izajasza do króla Achaza (736–728 przed Chr.) w 734 r. przed Chr., zapowiadające dziewicze poczęcie i narodzenie Mesjasza, Jezusa Chrystusa, jak rozumie Ewangelia cytująca ten tekst w Mt 1,22n oraz cała tradycja Kościoła. Znak dany Achazowi obejmuje dziewicze narodzenie Mesjasza i okoliczności współczesne Izajaszowi, przedstawione w wizji i perspektywie proroczej jako okoliczności dzieciństwa Mesjasza. «Oto Panna...» – Zachowujemy stary przekład z Wlg. Dosł. według hebr.: «Oto panna brzemienna [jest] i rodzi syna, którego imię nazwie Emmanuel»; jeszcze lepiej: «poczęła i rodzi». – Hebr. alma[h] znaczy: młoda panna lub młoda kobieta zamężna, nie będąca jeszcze matką; wyraz ten podkreśla młodość osoby i normalnie suponuje dziewictwo. LXX (Septuaginta) oddaje je przez wyraz parthenos – dziewica, który podkreśla dziewictwo osoby (podobnie jak hebr. betula[h]). «Emmanuel», imię symboliczne (por. Iz 1,26) znaczy «Bóg z nami» (por. Iz 8,8.10; Ps 46[45],8.12) – Interpretacja mesjańska tego proroctwa ma dziś dwie formy. Jedna, nowsza, rozumie i wyjaśnia je w sensie dosłownym o Ezechiaszu, którego miała wnet porodzić młoda małżonka [Abija] króla Achaza, co miało być znakiem trwałości dynastii Dawidowej według obietnicy Boga, zapisanej w 2 Sm 7,1nn, a w sensie typicznym o Chrystusie, którego Ezechiasz sobą wprawdzie zapowiada, ale imię i przymioty Emmanuela absolutnie wykraczają poza syna Achaza. Druga, tradycyjna interpretacja odnosi tekst w sensie wyrazowym do Chrystusa, bo dowodzą tego:
1). Uroczysta forma proroctwa i podobne proroctwo w Mi 5,2; symboliczne imię Chłopięcia, a także wyłącznie jemu przysługujące i nadawane: tytuły, zalety i dary osobiste oraz przymioty jego królestwa, opisane w dalszych proroctwach Izajasza: 8,8.10; 9,1–6; 11,19.
2). Zastosowanie tego proroctwa przez Mt 1,22n do narodzenia Chrystusa i spełnienie się na Chrystusie według opowiadania Łk 1–2 [patrz Łk 1,1].
3). Świadectwo starych przekładów Pisma świętego, które tłum. Alma[h] wyrazami znaczącymi ściśle i wyłącznie «dziewica».
4). Tradycja starożydowska i chrześcijańska, przejawiająca się w przekładach Pisma Św., w liturgii i w pismach Ojców Kościoła, doktorów i egzegetów aż po najnowsze czasy.
Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju (Iz 9,5). W przepisie komentarz: «Dziecię» – Emmanuel z 7,14; 8,8.10; czyli Mesjasz. «Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju» – imię symboliczne (por. 1,26n). Złożone z czterech tytułów, określających naturę i przymioty mesjańskiego Chłopca, Emmanuela: mądrość, boskość, wszechmoc, wieczność, pokojowe usposobienie. Tradycja chrześcijańska (liturgia Bożego Narodzenia) stosuje te tytuły do Chrystusa.
Począwszy od wersetu 9,7 aż do 10,4 tekst Izajasza zawiera wyrocznię-groźbę przeciw Judzie i Izraelowi. Izajasz stwierdza, że wobec nieprawości i arogancji ludu spadają na niego kary Boże. Zapowiada kary i zniszczenie Asyrii. W wersetach 11,1–9 pięknego poematu ponownie zapowie przyjście Mesjasza: I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu (Iz 11,1). Przypominam, że Jesse był ojcem Dawida. Symbol odrośli zrobi później wielką karierę i będzie określać samego Mesjasza.
Oto się powiedzie mojemu Słudze, wybije się, wywyższy i wyrośnie bardzo. Jak wielu osłupiało na Jego widok – tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi – tak mnogie narody się zdumieją, królowie zamkną przed Nim usta, bo ujrzą coś, czego im nigdy nie opowiadano, i pojmą coś niesłychanego (Iz 52,13–15). Kolejna zapowiedź Mesjasza, Jego cierpienia, śmierci i chwały.
Izajasz był człowiekiem odważnym. Nie liczył się z żadnymi konsekwencjami od strony władców, królów, ludzi możnych i bogatych. Był gotowy nawet na męczeństwo, stał się wzorem wytrwania w wierze. Być może bardzo mu pomogło jego arystokratyczne pochodzenie. Apokryf Wniebowstąpienie Izajasza mówi o jego śmierci męczeńskiej przez przepiłowanie na rozkaz króla Manassesa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz