Czy M. Kopernik znał myśli starożytne i propozycje
niegeocentryczne? Z całą pewnością.
Pogląd Klaudiusza Ptolemeusza z II w. był znany jako system
geocentryczny. Kilkaset lat wcześniej, pitagorejczyk Filolaos z Krotonu
twierdził, że kulista Ziemia obiega centralne źródła światła i ciepła. O
poglądach pitagorejczyków dowiedziano się we wczesnym średniowieczu od
Kalcydiusza[1]. Za czasów M. Kopernika dyskutowano szeroko i omawiano ten temat.
Stanowisko proarystotelesowskie zajmowali Awerroes, św. Albert i św. Tomasz z Akwinu. Natomiast propitagorejskie: Dawid z Dinant (ok. 1160 –
ok. 1217)[2], który dowodził, że Ziemia jest jedną z planet. Mikołaj z Oresme
twierdził, że każdy z żywiołów wszechświata porusza się w swej sferze ruchem
okrężnym. Mikołaj z Kuzy przedstawił teologiczno–kosmologiczną wizję
wszechświata, a w nim Boga, który posiada tylko jedno centrum. Tym centrum nie
może być kulista Ziemia, gdyż jedynym centrum świata jest Bóg. M. Kopernik znał
podane poglądy. Zdegradował Ziemię do zwykłej planety[3]. Skupił uwagę na
pitagorejskiej teorii środka, uznając, że warunki ognia centralnego
spełnia słońce. Parokrotnie w swoim
dziele Revolutiones dał do zrozumienia, że w czasie swoich prac nawiązywał do
pitagorejskich doktryn astronomicznych i myśli starożytnych. Wielu potomnych
przedstawiało jego teorię jako kontynuację pomysłów: Niketasa, Flolaosa,
Heraklidesa i Ekfantosa[4]. Obrona prac Kopernika sięga wręcz do absurdu, że można „pogodzić” dwa
systemy: Ptolemeusza i Kopernika (ks. M. Heller) powołując się na teorię
względności, w której wybór układu
odniesienia jest rzeczą obojętną, czy Ziemię uznamy za nieruchomą, a Słońce za
poruszające, czy odwrotnie[5]. Faktem jest, że M. Kopernik
przedstawił hipotezę, której sam nie udowodnił. Dla potomnych pozostawił temat
do dalszych badań. Jego tezy wzbudziły jednak w Watykanie niepokój. Dowodu na
ruch orbitalny Ziemi jeszcze nie było. Początkowo uważano, że jeżeli dowody
będą na korzyść nowej teorii, trzeba będzie na nowo odczytać pewne fragmenty
Pisma św. Pierwsze dowody przedstawił dopiero Newton. Musiało upłynąć jeszcze 150 lat, zanim znaleziono optyczne i
mechaniczne dowody na ruch Ziemi. W 1741 roku Benedykt XIV, po zapoznaniu się z
optycznym dowodem na ruch Ziemi, polecił Św. Oficjum wydać imprimatur do
wydanych dzieł Galileusza. Dzisiaj wygląda to inaczej, ale w czasach Kopernika,
Galileusza idea Kopernika była ogromnym przewrotem. Poruszył on Ziemię i
wstrzymał słońce (mówi się nastąpił przewrót kopernikański)!?
[1]
M. Kurdziałek, Średniowiecze w poszukiwaniu
równowagi między arystotelizmem a platonizmem. Studia i artykuły.
Lublin1996 s. 234.
[2]
Dawid z Dinant (ur. ok. 1160, zm.
ok. 1217) – średniowieczny teolog (uznany za heretyka), komentator pism
Arystotelesa. Był uczniem Amalryka z Bène i kapelanem Innocentego III. Wraz z
Amalrykiem został potępiony na synodzie paryskim w 1210, a jego pisma spalone.
[4]
B. Bieńkowska: Kopernik i heliocentryzm w polskiej kulturze umysłowej do końca
XVIII wieku. Wrocław 1971 s.33, 61, 118, 132, 140, 160, 213, 238.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz