Taoizm

          Taoizm to chiński system filozoficzny powstały w VI w. przed Chr. Natomiast taoizm religijny powstał w II/III wieku po Chr. Był on otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych okresach otwierał się na elementy konfucjanizmu, szamanizmu,  buddyzmu,  chrześcijaństwa i manicheizmu. Być może taoizm był inspiracją dla innych założycieli systemów filozoficznych jak Siddhārtha Gautama – Buddy ( 560–460 przed Chr.), czy  Konfucjusza (V w. przed Chr.).

            Taoizm głosił duchowo-materialną jedność świata, przejawiającą się w harmonii wszystkich zjawisk nazywanej tao. Celem mędrca winno być poznanie tao, gdyż dzięki temu nabywa się cnotę, pozwalającą na przestrzeganie zasady wu-wei, która polega na niesprzeciwianiu się naturalnemu porządkowi rzeczy, panującemu w przyrodzie i społeczeństwie. W przeciwieństwie do konfucjanizmu taoizm kładł nacisk na wolność, spontaniczność i sceptycyzm wobec konwencji. Postawę intelektualno-kontemplacyjną stawiał wyżej niż konwencjonalną naukę. Kontynuacją klasycznego taoizmu był neotaoizm filozoficzny, rozwijający się od początku nowej ery. Miał charakter synkretyczny, łączył refleksję nad klasyczną myślą taoistyczną z dociekaniami dotyczącymi kosmicznych pierwiastków: żeńskiego yin i męskiego yang. Taoizm religijno-magiczny, który pojawił się na przełomie II i III w. i stanowił połączenie wcześniejszej myśli filozoficznej z ludowymi wierzeniami i praktykami magicznymi (alchemia, lecznictwo, wróżbiarstwo, wiara w duchy, demony i bóstwa). Twórcą taoizmu jako zorganizowanej religii był Zhan Daoling (34-156). Uznany za Niebiańskiego Mistrza, dał początek instytucji zwierzchników taoizmu, zlikwidowanej przez władze państwowe. W późniejszym okresie taoizmu ustąpił miejsca konfucjanizmowi. Obecnie taoizm istnieje na Tajwanie i w Hongkongu, ma też wyznawców wśród wiejskiej ludności Chin.

          W roku 440 taoizm stał się na pewien czas oficjalną religią chińską. W roku 666  został deifikowany (ubóstwiony, przypisano mu cechy boskie) i wyniesiony ponadBuddę i Konfucjusza. Później wprowadzono do taoizmu mnóstwo bóstw z wierzeń ludowych, przez co taoizm religijny oddalił się znacznie od swych filozoficznych korzeni.

          Ze względu na połączenie taoizmu z alchemią, praktykami magicznymi, promujący bierną postawę wobec świata, sceptycyzm: Usuń wiedzę, a znikną wszystkie niepokoje (Lao-tsy) nie ma żadnych wartości dla wierzących w Stwórcę i jedynego Boga.

          Wartością taoizmu  filozoficznego może być spojrzenie filozoficzne na różne zagadnienia, które jest w opozycji do przyjętych i akceptowanych filozofii. Taoizm inspiruje do postaw przeciwstawnych, jak np.: ludem trzeba rządzić, ale nie trzeba go dopuszczać do wiedzy. W taoizmie nie ma żadnych określonych celów. Głosi wolność ogólną, samą w sobie. Z nikim nie walczy, aby ją uzyskać. Chce mieć własne spojrzenie na wszystko. Jest nieufny do głoszonych poglądów, prawa i życia społeczno-etycznego. Żyje z momentu na moment, bierze życie jakim jest i godzi się z każdym jego przejawem. Żyje tak dokładnie w duchu tego, co Tu i Teraz, że unika miażdżącego ciężaru Czasu i Przestrzeni. To co jest ciekawe z poglądu filozoteistycznego, to ogląd taoizmu na świat, który jest bardziej zbiorem procesów niż bytów (wg filozoteizmu – świat jest bardziej dynamiczny niż ontologiczny). Tao nie jest pojęciem abstrakcyjnym, lecz ostateczną rzeczywistością.  Rzeczywistość to coś co przekracza nasze pojmowanie. Można porównać to z przestrzenią, którą nie można pojąć rozumem. To  coś spontanicznego, a nie planowe. To dotyczy również ludzkiego ciała. Taoizm nie uznaje Stwórcy. To wszystko, po prostu jest.

          Czy pewien nihilizm taoistyczny może być dzisiaj atrakcyjny? Nie sądzę. Taoizm jest jak spojrzenie dziecka, o czystym rozumie. Bierze świat taki jaki jest. Nie uznaje żadnych konwencji.

          W ramach taoizmu jest wiele poglądów. Powyższy tekst nie wyczerpuje wiedzy o nim. Być może będę wracał do tego systemu w oddzielnych lekcjach.

Korzystano z opracowań:

Taoizm, Biblioteka pisma literacko-artystycznego, wybór tekstów Wit Jaworskiego pod redakcją Mariana Dziwisza z roku 1988.
Hinduizm, Buddyzm, Islam, Andrzej Szyszko-Bohusz Ossolineum 1990 r.
Encyklopedia katolicka