Monastycyzm

          Wyznawcy Chrystusa mają poczucie, że ich ciało jest świątynią Boga. W ich przekonaniu męczeństwo jest nie tylko śmiercią w Chrystusie, ale zmartwychwstaniem w Chrystusie. Ideałem męczeństwa była śmierć Polikarpa, ucznia Jana Apostoła. Jak pisał Ignacy, biskup  Antiochii, jadąc na śmierć do Rzymu: Pozwólcie mi stać się żerem dzikich zwierząt.  Idei męczeństwa towarzyszył  ideał dziewictwa. Łukasz Ewangelista łączył dziewictwo z ofiarą Chrystusa, z Jego śmiercią i zmartwychwstaniem: Jeśli kto przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści swego ojca i matki, żony i dzieci, braci i sióstr, nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem. Kto nie nosi swego krzyża, a idzie za Mną, ten nie może być moim uczniem (Łk 14,26–27). Przez dziewictwo pokazuje się doskonałą wierność Bogu. Ideały te stały się  bazą dla ruchu oderwania się od świata, ascezy i kontemplacji. Tak narodził się monastycyzm – ruch mnisi (eremitów) końca III wieku. Pierwsze ruchy mnisie powstały w Egipcie wśród egipskich chłopów i kultury koptyjskiej. Paradoksem było, że ucieczka od ówczesnej kultury stała się przyczynkiem do powstania instytucji o ogromnej doniosłości kulturotwórczej.

          Św. Antoni pustelnik (zm. 356 r.) był przedstawicielem monastycyzmu anachoreckiego (indywidualnego). Początkowy monastycyzm był uważany za bunt i ucieczkę od płacenia podatków. Św. Antoni rozumiał swoje życie jako pełną realizację ewangelii. Inspiracją do życia ubogiego były słowa Ewangelii:  Jeśli chcesz być doskonały, sprzedaj wszystko, co masz, rozdaj ubogim i choć za Mną, będziesz miał skarb w niebie (Mt 19,21).

         Czas odosobnienia odkrywa w człowieku świat konfliktów i sprzeczności. Człowiek musi pokonywać własne słabości. Katecheza obrazuje to walką z szatanem na podobieństwo walki szatana na pustyni z Jezusem.

          Gdyby zaniechać tych biblijnych porównań i obrazów ezoterycznych, wiedza na temat psychologii życia pustelniczego byłaby prosta, rzeczywista i zrozumiała. Otoczona obrazami szatana, nabiera innego wymiaru. Faktografia wydarzeń jest inna. Prawda jest zatarta mitami. Tego typu działania są bardzo popularne  w religii chrześcijańskiej.

          Postawa mnisia św. Antoniego podobała się. Wielu wspólnie decydowali się na życie w odosobnieniu. Tak narodził się monastycyzm wspólnot – cenobityzm. Jej przedstawicielem był św. Pachomiusz (zm. 346 r.). Organizował wspólnoty klasztorne (miasteczka klasztorne). Pachomiusz jest twórcą pierwszej znanej reguły zakonnej. Jako były żołnierz rzymski położył nacisk na subordynację wobec przełożonego. Posłuszeństwo stało się główną cnotą mnichów. W poł. IV w. monastycyzm stał się ruchem masowym. Przybierał on nowe kształty. Św. Bazyli z Kapadocji (koniec IV w.) reprezentował monastycyzm intelektualny. Opracował on również reguły zakonne nieco bardziej łagodne od reguły św. Pachomiusza.