W okresie rodzącego się Kościoła chrześcijańskiego poza
apostołami aktywnie działali: Szczepan (zm. 35?), Barnaba (zm. 61), Łukasz
Ewangelista (zm. 63?), Paweł (zm. 64–67), Marek (zm. 68), Ignacy Antiocheński
(zm. 107?), Arystydes z Aten (zm. 134?). Justyn (zm. 163–167), Hegezyp (zm.
180), Ireneusz (zm. 202) z Lyonu, Atanazy Wielki (zm. 373), Grzegorz z Nyssy
(zm. 395?), Epifaniusz z Salaminy (zm. 403). Wszyscy w jakiś sposób wnieśli coś
do rodzącej się doktryny chrześcijańskiej. Oprócz osób związanych z Kościołem,
znani są jeszcze pisarze starochrześcijańscy, historycy jak np. Euzebiusz z
Cezarei, Swetoniusz którzy opisywali ówczesną rzeczywistość. Euzebiusz opisywał
ewangelizację Apostoła Tomasza. Echem jego misji jest cały cykl Tomaszowy: Ewangelia
Tomasza, Dzieje Tomasza, Psalmy Tomasza. Szymon z Dozyteuszem
reprezentują raczej negatywnych głosicieli wiary chrześcijańskiej opierając się
na ascetyczno eschatologicznych prądach analogicznych do ruchu z Qumran. Ich
nieszczere zamiary zostały wykryte przez samego Piotra. Juliusz Flawiusz był historykiem żydowskim i był niechętny
chrześcijanom.
Szczepan (zm. 35?): ukamienowany ok. roku 35. Postać wspomniana w Nowym
Testamencie.
Barnaba (zm. 61): urodzony na Cyprze Żyd, kuzyn Marka Ewangelisty. Opiekował
się Pawłem po jego nawróceniu (38 r). Barnaba był jednym z opiekunów i
nauczycieli Kościoła rozwijającego się w Antiochii, a potem misjonarzem na
Cyprze i w Azji Mniejszej (Dz 13, 13–14), podróżował wraz ze św. Markiem i św.
Pawłem m.in. niosąc pomoc dotkniętej głodem Judei (Dz 11,27-30). Brał udział w
pierwszym soborze w Jerozolimie (Dz 15,1–29). Według tradycji został
ukamienowany ok. 61 w Salaminie na Cyprze.
Ignacy Antiocheński (30?–107?): biskup Antiochii, jeden z pierwszych ojców Kościoła. Jadąc
do Rzymu na śmierć napisał w drodze listy dające świadectwo jego wiary. Dla
chrześcijan Ignacy był przykładem radykalnego naśladowcy cierpień Chrystusa.
Naśladując Chrystusa chciał Ignacy cierpieć i żyć aż do poniesienia
najboleśniejszych konsekwencji swojej wiary. Dlatego też z największą tęsknotą
myślał on o męczeńskiej śmierci.
Justyn Męczennik (ok. 100 –163/167): pochodził z Palestyny, apologeta, pisarz tworzący
w języku greckim. Wyznawał poglądy millenarystyczne. Zaliczony do najstarszych
pisarzy starochrześcijańskich. Ścięty mieczem w Rzymie ok. 163/167 r. Justyn
wyrażał pogląd, że Prawo Mojżeszowe było tylko przejściowe przed prawem
Chrystusowym, które jest nowym i wiecznym prawem dla całej ludzkości.
Podkreślał wielkość i boskość Chrystusa. Próbował połączyć naukę chrześcijańską
z filozofia grecką.
Hegezyp
(110?–180?):
pisarz kościelny na dworze papieża Aniceta. Znał język hebrajski. O jego życiu wiadomo z Historii kościelnej św. Euzebiusza.
Epifaniusz z Salaminy (315–403): pisarz kościelny wczesnochrześcijański, biskup Salaminy na
Cyprze. Wiele lat spędził jako mnich i pustelnik. Zwalczał kult obrazów.
Orygenesa uważał za heretyka. Za praktyki heretyckie uważał też szerzące się
objawy kultu Maryi w sekcie kolyrydian[1], która oddawała jej nadludzką cześć. Prace Epifaniusza są źródłem
wielu informacji o wczesnym chrześcijaństwie, szczególnie o herezjach. W nich
opisał 80 herezji, z których 20 należało do okresu przedchrześcijańskiego.
Teologia Epifaniusza jest typowa dla wiary Kościoła IV wieku. W jego
przekonaniu Maryja nie umarła, a dowodem tego jest brak grobu na terenach
palestyńskich.
Ireneusz z Lyonu (140?–202?): urodzony w Smyrnie, biskup Vienne, a później Lyonu,
teolog, apologeta, ojciec Kościoła. Był uczniem św. Polikarpa, jednego z Ojców
Apostolskich, a on z kolei Apostoła Jana. Jan przygotowywał Polikarpa do
przekazywania jego przesłania. Ireneusz nauczał, że Adam i Ewa stworzeni byli w
swego rodzaju dziecięcej niewinności, bez pożądliwości i dorosłego rozeznania.
Stąd za upadek trzeba bardziej winić złośliwość kusiciela niż ich. Wyznawał
poglądy millenarystyczne.
Wielcy doktorzy Kościoła pierwszego okresu to: Atanazy Wielki (zm. 373), Bazyli Wielki
(zm. 379), Grzegorz z Nazjanzu (zm. 390), Ambroży (zm. 397), Jan Chryzostom
(zm. 407), Hieronim (419), Augustyn
(zm. 430), Grzegorz Wielki (zm. 604).
Atanazy Wielki (295?–373) urodził się w Egipcie, z pochodzenia Grek, biskup
Aleksandrii, pisarz wczesnochrześcijański, teolog–apologeta, doktor Kościoła. W
młodości żył w odosobnieniu na pustyni egipskiej, gdzie spotkał swojego
późniejszego mistrza, św. Antoniego Pustelnika. W 319 roku przyjął diakonat. Na
sobór nicejski (325) przyjechał u boku swego biskupa św. Aleksandra. Brał
czynny udział w walce przeciw arianom i przyczynił się do potępienia ich
poglądów. W roku 328 został wybrany biskupem Aleksandrii. Wielokrotnie był
szykanowany. Głosił kazania i pisał dzieła teologiczne wyjaśniające Tajemnicę
Wcielenia, zdefiniowaną na Soborze w Nicei (325 r.) za czasów jego młodości.
Dla Atanazego argumentem boskości Syna i Ducha Świętego
były słowa: Pan
polecił udzielać chrztu: w imię Ojca i
Syna i Ducha Świętego (Mt 28,19).
Jak wykazywał, gdyby uznać, iż arianie mają rację, wówczas sama formuła
chrztu byłaby poleceniem się, jednocześnie, Stwórcy i dwom stworzeniom, co z
chrztu robiłoby hybrydę. „Nie powinniśmy być chrzczeni w imię Niepowstałego i
Powstałego (…), lecz w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. Argumentacja
Atanazego jest dla mnie polemiczna.
[1] W Arabii
powstał kult Maryi jako bogini, której kobiety składały w ofierze placuszki
zwane kollyrydia, stąd nazwa kollyrydianki.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz