Powstanie religii żydowskiej

          Czy Abraham był postacią historyczną? Brak jest potwierdzenia w innych źródłach historycznych. Czy przekaz biblijny jest prawdziwy?  Autorzy próbują nawiązywać do faktów historycznych, np. faktyczna ilość plemion, jaka zamieszkiwała na obszarze Bliskiego Wschodu,  bitwy jakie były stoczone i opisane, czy kataklizmy jakie miały miejsce i zostały potwierdzone badaniami (Sodoma i Gomora). Badania naukowe wzbudzają wątpliwości. Być może Abraham i jego historia jest legendą w której zachowane są tylko fragmenty faktograficzne?

          Archeologia potwierdza istnienie semitów, ale bez większej szczegółowości. W Egipcie na stelli Marneptaha (XIII w. przed Chrystusem) widnieje nazwa Izrael. W źródłach poza biblijnych wymieniane są narody takie jak Kaanan, Askalon, Gezer, Januam. Na korzyść prawdziwości życia Abrahama przemawia rozpowszechnienie jego imienia i imion jego  potomstwa w różnych nazwach geograficznych, np. Pole Abrahama (hkri-ibrm), Jsp-er(I), czyli najprawdopodobniej Josef-el (Józef), Jkb-er(I) czyli Jakob-el (Jakub). Odkrycie miasta Ur, gdzie Abraham spędził młodość pokazuje obraz wysoce cywilizowanego pogańskiego miasta z czasów pierwszych patriarchów. Oprócz jednoznacznych odcyfrowanych imion królów, odkryto wiele dowodów pośrednich, jak pozostałości opisanych miast, murów, rydwanów (bitwa pod Megiddo), świątyń, domowych ołtarzy (w mieście Sychem), które są opisane w wielu księgach  Starego Testamentu. Na bloku bazaltowym wypisano kodeks (282 praw) Hammurabiego (XVIII – XVII w. przed Chr.). Wiele praw z tego kodeksu zostało przeniesione i zaimplementowane do Biblii (m.in. prawo: oko za oko, ząb za ząb).

          Historię Abrahama i jego pokoleń odczytujemy wyłącznie z Biblii. Historyczność jego nie została potwierdzona żadnymi dokumentami pozabiblijnymi. Natomiast postać ta jest bardzo mocno osadzona w życiu starożytnego Wschodu na początku II tysiąclecia przed Chr.  Abraham jest uważany za ojca Żydów i Arabów. Trudno jest też ustalić czas działalności Abrahama i dokładną chronologię wydarzeń. Tekst biblijny jest kompilacją źródeł jahwistycznych (J), elohistycznych (E), Deutorenomicznych (D),  kapłańskich (P). Znaczy to, że tradycja ustna była spisywana przez setki lat. Wieloźródłowe pochodzenie tekstu może świadczyć o starych korzeniach wiedzy o Abrahamie przekazywanej ustnie. Metodą historyczno–porównawczą można w przybliżeniu ustalić czas życia Abrahama na okres ok. 1900–1700 przed Chr.  Pośrednio, archeologia potwierdza niektóre fakty opisywane w Księdze, np. odkryto starożytne budowle sakralne. Pasują one do budowli ołtarzy budowanych przez Abrahama w Mamre, w Sychem, w Betel. Historia Józefa, syna Jakuba, pisana była z pozycji człowieka zamieszkującego Palestynę. Dowodem na to jest opis snu faraona. Kłosy zostają przypalone przez wiatr wschodni: Lecz oto siedem kłosów zeschniętych, pustych, zniszczonych wiatrem wschodnim wyrosło po nich (41,23). Tak było w Palestynie, w Egipcie zaś był to gorący wiatr południowy. Archeologia potwierdza wędrówki różnych nomadów z Syrii i Palestyny. Malowidło ścienne w Beni Hasan (Egipt) z ok. 1900 r. przed Chr. przedstawia amoryckiego wodza koczowniczego imieniem Absza z rodziną w drodze do (myślnie)  Egiptu.

          Ważne jest w Księdze, że rodząca się religia żydowska nie jest zapożyczeniem starszych tradycji (religia Hammurabiego, religia Amenofisa IV), ale tworem zupełnie nowym. Z poglądu filozoteistycznego semici odczytali w swoim sercu potrzebę składanie hołdu jedynemu Bogu. Otwierając się na tę Prawdę doznali natchnienia. Być może człowiekiem wiodącym był izraelita o imieniu Abram. Historia opisana jest obrazem niepewnej historii. Ważne, że przedstawia narodziny niezwykłej doktryny monoteistycznej. Bóg został odkryty przez człowieka. Chrześcijanie wolą używać sformułowania Objawienia Pańskiego, uważając, że nastąpiła inicjatywa od strony Stwórcy. Niezależnie jak się do tego podejdzie Bóg został przywołany do współistnienia. Dla ludzkości zaistniał z chwilą Jego odkrycia. Ten akt poznawczy, poznania rozumowego i zdroworozsądkowego będzie uznany za mistyczny fenomen. Będzie On teraz podmiotem i przedmiotem ściśle związanym z historią ludzkości. Przyjęcie istnienia jedynego Boga stało się fundamentem wiary. Wówczas, siłą rzeczy, był antropologizowany na postać podobną do człowieka. Przypisywano mu cechy ludzkie (cechy wodza, króla).  On to zawarł z człowiekiem przymierze:  Pan rzekł do Abrama: «Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą, a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i ja będę złorzeczył. Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi» (Rdz 12,1–3). Ontologicznie Bóg został uznany za byt o naturze duchowej. Rozumienie Boga jako istoty dynamicznej (Aktu działającego), wiecznie działającej było jeszcze przedwczesne.