Fenomenologia

          Fenomenologia[1] jest to kierunek filozoficzny z okresu XIX/XX wieku jako opozycja przeciw uproszczonym  pojęciom doświadczenia, którym posługiwali się pozytywiści logiczni i zwolennicy teorii danych zmysłowych.  Przedfenomenologiczna atomistyczna i asocjacjonistyczna teoria doświadczenia polegała na badaniach szczegółowych i łączenia ich wyników w teorię poprzez kojarzenie poszczególnych elementów z ich wspólnych związków.

          Fenomenologia wychodziła  z założenia, że ostatecznym źródłem i podstawą wszelkiej teorii jest w każdym przypadku bezpośrednie doświadczenie oraz aprioryczne poznanie  istoty przedmiotu.

          Twórcą fenomenologii jest niemiecki filozof i matematyk Edmund Husserl (1859–1938). Filozof podejmował na nowo pytania o sens świata i ludzkiego bytu. Kładł nacisk na dotarcie do istoty rzeczy za pomocą metod redukcjonistyczno-fenomenologicznych (metody oczyszczające świadomość od wszelkich naleciałości pochodzących z osobistych doświadczeń). Ideą przewodnią było założenie nie sugerowania się ani potocznym poglądem na świat, ani wynikami nauk pozytywnych. Fenomenologia ma być nauką bez założeniową, autonomiczną.  

         Empiryści i pozytywiści byli przekonani, że doświadczenie informuje o indywidualnych cechach rzeczy. Husserl uważał ten pogląd za niesłuszny, i sądził, że w doświadczeniu dane jest coś więcej, właśnie ich istota w oglądzie ejdetycznym.

 

Ejdetyczny ogląd (z greckiego ejdos - postać, kształt, istota), w fenomenologii rodzaj poznania polegający na bezpośrednim uchwyceniu zawartości idei lub istoty czegoś w tzw. akcie naoczności kategorialnej, różnej od naoczności percepcyjnej czy wyobrażeniowej. Aktem poprzedzającym ogląd ejdetyczny jest ideacja, ona sama zaś stanowi źródło i podstawowe narzędzie dziedziny badawczej określonej przez E. Husserla mianem ejdetyki. (wikipedia).

 

          Ontologia fenomenologiczna jako nauka aprioryczna miała się opierać na intuicji, analizie i dedukcji. Husserl rozważał przy tym różne rodzaje bytów, kładąc nacisk na istniejący poza przestrzenią i czasem byt idealny istot i wartości. Tak sformułowany program przyczynił się do zainteresowania się fenomenologizmem filozofów katolickich (J. Tischner), którzy próbowali łączyć neotomizm z fenomenologią. Pewne idee Hesserl’a podjęli twórcy egzystencjalizmu (M. Heidegger). Warto wspomnieć, że Karol Wojtyła bronił pracy habilitacyjnej zatytułowanej Próba opracowania etyki chrześcijańskie wg systemu Maxa Schelera. Co prawda jego wnioski były krytyczne do systemu Schelera. Jak pisał: Jakkolwiek system etyczny stworzony przez Maxa Schelera nie nadaje się zasadniczo do interpretacji etyki chrześcijańskiej, to jednak może on nam ubocznie być pomocny przy pracy naukowej nad etyką chrześcijańską (s.122).

          Fenomenologia jako narzędzie poznania może dostarczyć wiele cennych i trafnych spostrzeżeń. Ostatecznym rezultatem fenomenologicznego epoche i głównych odkryciem fenomenologii jest nowy sposób ujęcia świadomości.

          Filozoteizm zaadaptował metodykę i główne założenia fenomenologiczne  dla własnych potrzeb badawczych. Stosując metody redukcjonistyczne wyzwolił się z dogmatów wiary, które ograniczają badania. Efektem jest nowe spojrzenie na Prawdy religijne. Zdaniem autora, religia odżyła nową perspektywą,  i co jest ważne, pozostała również piękna, nabożna, wrażliwa jak dotychczasowa katecheza o elementach legendarnych, cudownych i bajkowych.

---

[1] Słowo fenomenologia używane jest również do określenia metodyki badań polegającej na odrzuceniu dotychczasowych wyników badań na rzecz nowych, bez obciążeń historycznych.