Filozoteizm mocno wskazuje na osobowość (persona) Boga jak i człowieka. Na tej wspólnej płaszczyźnie dokonuje się porozumienie interpersonalne i zawiązuje się szczególna więź między człowiekiem a Bogiem. Filozoteistyczny sposób patrzenia na świat (wiara rozumna) bardzo zbliżył się do idei personalizmu[1], który rodził się od dawna.
Za początki personalizmu można uznać poglądy Arystotelesa, sofistów, św. Augustyna, św. Tomasza z Akwinu, w których za podstawę rzeczywistości uznawano osobę ludzką. Personalizm chrześcijański podkreśla człowieka jako osobę i podporządkowuje ją dobru życia społecznego.
Personalizm Fichtego polega na tym, że za twórczy początek bytu uznaje jaźń. Jaźń bowiem nie tylko poznaje coś, co i tak bez niej istnieje, lecz tworzy, ustanawia rzeczywistość. Przedmiot wywodzi się z jaźni tak samo, jak podmiot. Nosicielem jaźni jest dla Fichtego także człowiek.
Rozkwit ruchu nowożytnego personalizmu zaznaczył się w latach trzydziestych XX wieku, gdy zrodziło się wiele kryzysów. Dla marksistów był to kryzys ekonomiczny, a dla moralistów kryzys człowieka. Trzeba przypomnieć, że był to okres powstawania systemów totalitarnych, związków nacjonalistycznych[2], ruchów społecznych i innych. Miały one też znaczny wpływ na człowieka. Powodował jego zagubienie i alienację wobec toczących się wydarzeń. Postęp cywilizacyjny zupełnie nie przekładał się na umiejętne podporządkowanie sobie świata przez człowieka.
Twórcą nowożytnego personalizmu był Emmanuel Mounier (1905–1950)[3]. Personalizm wskazuje, że dotychczasowa norma pokonania egoizmu człowieka przez miłość jest niewystarczająca. Wskazuje natomiast na naturalne uwarunkowania życia społecznego, nie tylko przez miłość, ale wzajemne zależności. Człowiek nie żyje sam na świecie lecz we wspólnocie. Rozwój osoby może następować jedynie na drodze interakcji z innymi jednostkami.
Personalizm staje w obronie godności ludzkiej, indywidualności, niepowtarzalności i niezależności każdego człowieka.
Ponieważ personalizm nie ma jednego nurtu, ale składa się z wielu odrębnych koncepcji, nie został włączony do filozoteizmu, choć jest z nim w wielu miejscach zbieżny. Filozoteizm dostrzega w osobie człowieka dziedzica przyszłego Boga. Podobnie Bóg zniżył się do poziomu człowieka, stał się Osobą w rozumieniu ludzkim, aby mógł nawiązać z człowiekiem kontakt. Tak więc filozoteizm jest bardzie radykalny w swoich poglądach, niż personalizm.
[1] Termin ten po raz pierwszy użyty został przez Friedricha Schleiermachera na określenie koncepcji Boga osobowego, która była przeciwstawna panteizmowi.
[2] Np. Action Francaise – skrajnie nacjonalistyczna organizacja polityczna we Francji, zał. w 1898 r.
[3] Polskim personalistą jest ks. prof. Czesław Stanisław Bartnik.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz