Kto chce rozumieć pisma święte (Stary Testament, Nowy Testament i inne księgi religijne) musi studiować je bez egzaltacji religijnych. Emocje duchowe należy zachować do medytacji lub czynności liturgicznych. Podczas badań egzegetycznych (interpretacyjnych) należy zachować chłodne, trzeźwe i zdroworozsądkowe podejście. Tylko taki sposób badań daje gwarancję zbliżenia się do prawdy. Obecnie zajmę się hermeneutyką[1] ewangelii z niewielkimi wstawkami egzegetycznymi. Inaczej mówiąc przedstawię jakby techniczną stronę redakcji Ewangelii.
Jeżeli przyjrzymy się uważnie rozdziałom od 1,1 do 4,17 Ewangelii Mateusza to wszystkie perykopy mają odniesienia do Starego Testamentu i w jakiś sposób są z nim powiązane. Widać tu konkretny zamysł i celowość autora. Mateusz chciał za wszelka cenę udowodnić mesjańskie pochodzenie Jezusa oraz, że urodził się z woli Ojca i był przepowiadany przez proroków.
Śledząc kolejne perykopy można zauważyć:
Perykopa Rodowód Jezusa
Opracowany na podstawie ksiąg biblijnych: Rdz 21,3; 25,19,26; 38,18,29; 49,8–12; Joz 6,25; Rt 4,12,17–22; 2 Sm 11,27; 12,24; 1 Krn 2,1–15, 3,1–19). Mateusz podaje rodowód od strony jego przybranego ojca Józefa, męża Maryi i prowadzi linię rodową przez Salomona Mt 1,6–7.
Perykopa Narodzenie Jezusa
A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka (1,22) i tu cytat z Księgi Izajasza 7,14.
Perykopa Mędrcy ze Wschodu
Bo tak napisał Prorok (2,5) i tu cytat z Księgi Micheasza 5,3.
Perykopa Ucieczka z Egiptu
Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez Proroka (2,15) i tu cytat z Księgi Ozeasza 11,1.
Perykopa Rzeź niemowląt
Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza (2,17) i tu cytat z Księgi Jeremiasza 31,15.
Perykopa Powrót do Nazaretu
Tak miało się spełnić słowo Proroków (223) i tu cytat: nazwany będzie Nazarejczykiem ( Iz 11,1 lub Rdz 49,26; Pwt 33,16).
Perykopa Jan Chrzciciel
Do niego odnosi się słowo proroka Izajasza, gdy mówi (3,3) i tu cytat z Księgi Izajasza 40,3.
Perykopa Kuszenie Jezusa
Napisane jest (4,4) i tu cytat z Księgi Powtórzonego Prawa 8,3.
Ale jest napisane także (4,7) i tu cytat z Księgi Powtórzonego Prawa 6,16.
Jest bowiem napisane (4,10) i tu cytat z Księgi Powtórzonego Prawa 6,13.
Perykopa Pole działalności
Tak miało się spełnić słowo proroka Izajasza (4,14) i tu cytat z Księgi Izajasza 8,23; 9,1.
Jak widać Mateusz realizował zamierzony plan redakcyjny. Pragnął uwiarygodnić historię Jezusa na podstawie przepowiedni proroków Starego Testamentu. Czy proroctwa mogą być świadectwem historycznym? Nie do końca. Są sygnałem, że coś się wydarzy. Poza tym, niektóre proroctwa mogły stracić swoją aktualność i czytelność. Te same proroctwa są inaczej odczytywane przez Żydów.
Mateusz na podstawie posiadanych źródeł opracował własną koncepcję teologiczną. Był do niej przekonany. Czuł się w obowiązku ją przedstawić. W usta Jezusa włożył własne przekonania: Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe (Mt 3,15).
Dokonajmy szczegółowej analizy tekstów w podanych perykopach.
Perykopa Rodowód Jezusa
Rodowód przedstawiony przez Mateusza nie jest on identyczny z rodowodem przedstawionym w Ewangelii Łukasza. Łatwo dostrzec naciąganie rodowodu do swoich koncepcji. Mateusz obliczył, że między Dawidem a Jezusem było 28 pokoleń, natomiast Łukasz naliczył ich aż 41. De facto rodowód przedstawiony przez Mateusza jest rodowodem po linii Józefa i kroczy po linii królewskiej (Dawid, Salomon, Roboam, ...). Mateusz twierdzi, że dziadkiem Jezusa był Jakub (ojciec Józefa). Łukasz poszedł po linii Maryi i prowadzi linię rodową przez Natana (Łk 3,31) i pisze, że dziadkiem był Heli (ojciec Maryi).
Jak pisze Mateusz ojcem Salatiela był Jechomiasz. W Księdze Jeremiasza napisano o nim: Zapiszcie tego człowieka jako pozbawionego potomstwa, jako męża, który nie zażyje szczęścia w swych dniach, ponieważ żadnemu z jego potomków nie uda się zasiąść na tronie Dawida ani panować nad Judeą (Jer 22,30). Słowa te wykluczają potomstwo Mesjasza. Historyczna wartość genealogii Jezusa jest więc wątpliwa.
Perykopa Narodzenie Jezusa
Do dnia dzisiejszego trwają dyskusje nad tekstem Izajasza. Oto dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel (Iz 7,14). Są dwie interpretacje. Jedna mówi, że Izajasz pisał o Ezechiaszu, którego miała wnet porodzić młoda małżonka [Abija] króla Achaza, co miało być znakiem trwałości dynastii Dawidowej według obietnicy Boga, zapisanej w 2 Sm 7,1nn. Druga interpretacja zwana mesjańską obstaje, że Izajasz pisał o Mesjaszu. Słowo dziewica pojawiła się po tłumaczeniu Septuaginty, w której słowo almah (młoda kobieta) przetłumaczono na parthenos (dziewica). Tłumaczenie to została przyjęte przez Mateusza. W swojej Ewangelii napisał: Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy: „Bóg z nami” (Mt 1,23). Imię Emmanuuel uważa się za imię symboliczne i zastępcze.
Mateusz upodobnił opis dzieciństwa Jezusa do opisu dzieciństwa Mojżesza: Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić (Mt 2,13); faraon usłyszał o tej sprawie i usiłował stracić Mojżesza (Wj 2,15); A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie, i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia». On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela (Mt 2,19–20); Wziął Mojżesz swą żonę i synów, wsadził ich na osła i powracał do ziemi egipskiej. Wziął też Mojżesz ze sobą laskę Boga (Wj 4,20), aby wykazać, że Chrystus jest nowym Mojżeszem, który uwolni swój lud z niewoli grzechu: Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów (Mt 1,21).
Mateusz nie opisuje w jaki sposób Maryja została brzemienną. Informuje jedynie: znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego (Mt 1,18). Aby opisać narodzenie Jezusa Mateusz powołuje się na sny Józefa: ukazał mu się we śnie (Mt 1,20); Józefowi nakazał w śnie: nadasz mu imię Jezus (Mt 1,21). Sny w NT tym się wyróżniają, że nie są alegoryczne, tzn. nie potrzebują wykładu, lecz wprost pouczają; śniącemu ukazuje się Bóg, anioł lub człowiek i przekazuje mu wiadomość lub rozkaz (przypis Mt 1,20; zob. Dz 16,9; Dz 18,9). Ciekawe, skąd znał szczegóły tych snów, a nie znał miejsca pobytu Józefa i Maryi przed narodzeniem Jezusa.
Perykopa Mędrcy ze Wschodu
Dziś większość teologów doszła do wniosku, że opowieść o mędrcach jest haggadą (legendą) żydowską i niewiele jest w tym prawdy historycznej. Mateusz chciał wskazać Betlejem jako przepowiadane miejsce narodzenia Jezusa przez proroka Micheasza.
Perykopa Ucieczka z Egiptu
Brak pozabiblijnego, historycznego potwierdzenia pobytu Józefa z rodziną w Egipcie. Faktem jest, że rodzina Józefa opuściła Galileę i udała się w daleką podróż. Hipoteza dotycząca pobytu w Egipcie została wydedukowana w związku ze słowami proroka Ozeasza (VIII wiek przed Chr.): Z Egiptu wezwałem Syna mego (Oz 11,1; Mt 2,15). Mateusz skonstruował prefigurę historii Jezusa na wzór dziejów narodu izraelskiego. Jak kiedyś przez Egipt, tak teraz przez dom Izraela przechodzi „anioł śmierci” (Mt 2,16–18; por. Wj 12). Izrael wypędza swego Mesjasza.
Perykopa Rzeź niemowląt
Żadne dokumenty historyczne nie potwierdzają rzezi niewiniątek na polecenie Heroda. Owszem Herod był okrutny i znane są jego zabójstwa członków swojej rodziny. Mateusz wykorzystał okrutnego Heroda do swojej koncepcji i związania jej z przepowiednią Jeremiasza.
Perykopa Powrót do Nazaretu
Mateusz pisze o powrocie z Egiptu do Nazaretu. Ciekawe, że Łukasz nic o tym nie wiedział.
Perykopa Jan Chrzciciel
Działalność Jana Chrzciciela łączy z proroctwem Izajasza: Głos wołającego na pustyni.... (Iz 40,3).
Mateusz lubuje się w zdarzeniach cudownych i nadzwyczajnych. W czasie chrztu Janowego opisuje cudowną epifanie (akt objawienia się Boga światu i ludziom): A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego (Mt 3,16), w której Bóg osobiście ogłasza Jezusa swoim Synem: Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie (Mt 3,17; Mk 1,11; Łk 3,22).
Perykopa Kuszenie Jezusa
Perykopa jest wyraźną fikcją literacką. Wtedy wziął Go diabeł do Miasta Świętego, postawił na narożniku świątyni i rzekł Mu: (Mt 4,5). Ma ona jedynie wymiar dydaktyczny. Mateusz posiłkuje się tu symboliczną liczbą 40. Jezus przebywa na pustyni 40 dni. Przez 40 lat trwała wędrówka Izraela przez pustynię. Był to okres kuszenia narodu żydowskiego do buntu. Mojżesz przebywał na górze Synaj 40 dni, gdzie otrzymał święte tablice przymierza. Podobnie Abraham szedł tyle do góry Horeb, na której miał złożyć w ofierze swego syna Izaaka. Mateusz posługuje się symboliką żydowską. Stara się jak najbardziej związać Stary Testament z Jezusem.
Perykopa Pole działalności
Jezus rozpoczął swoją działalność w Kafarnaum w Galilei w marcu 27/28 r.: zamieszkał [...] nad jeziorem, na pograniczu Zabulona i Neftalego (Mt 4,13). Mateusz podkreśla, że spełniły się słowa proroka Izajasza: Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego. Droga morska, Zajordanie, Galilea pogan! Lud, który siedział w ciemności, ujrzał światło wielkie, i mieszkańcom cienistej krainy śmierci światło wzeszło (Mt 4,15).
Ewangelia Mateusza w początkowej części historii Jezusa nie pokrywa się z innymi ewangeliami. Na jej podstawie nie można ustalić chronologii wydarzeń i prawdy historycznej. Trudno pocieszać się, że ewangelie różnią się od siebie, bo nie pisano je we wzajemnym porozumieniu. Początek Ewangelii Mateusza można przyjmować jako obraz wyłącznie w sensie teologicznym. Zawiera wiele treści dydaktycznych, pouczeń, o których będzie mowa przy innej okazji.
Filozoteizm odrzucił wątpliwe historyczne ujęcie Mateusza. Odczytał jedynie, że w rodzinie Maryi i Józefa, w Betlejem narodził się zwyczajnie Człowiek, któremu nadano imię Jezus. On urodził się z woli Boga.
[1] Często hermeneutyka jest mylona z egzegezą lub z nią utożsamiana. Jest to jednak nieścisłe, te dwa pojęcia oznaczają co innego. Egzegeza to praktyczne wykładanie tekstu biblijnego, hermeneutyka wyjaśnia cele wykładu i sposób jego redagowania.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz