Monoteizm żydowski

          Monoteizm żydowski sięga XIX wieku przed Chrystusem, ale dynamicznie zaczął się rozwijać dopiero od niewoli babilońskiej. Do tej pory były usilne starania poprzednich przywódców duchowych. Tylko nieliczni byli wierni nowej myśli religijnej. Inni skrzętnie ukrywali swoje stare wierzenia, zwyczaje religijne i tradycje. Wielu przechowywało posążki bożków domowych, modlili się do nich itp. Prawdziwym i aktywnym działaczem żydowskim był kapłan Ezdrasz (V-IV w. p. Chr.), który położył podwaliny pod judaizm. Warto przyjrzeć mu się bliżej.

          Król Artakserses powierzył Ezdraszowi uregulowanie wszystkich spraw dotyczących kultu w Judei. Miał on zadbać, aby wszyscy uważających się za Żydów zachowywali Prawo Jahwe.  Prawdopodobnie to on był głównym redaktorem Pięcioksięgu. Sam jest jednym  z głównych bohaterów Księgi Ezdrasza, Ksiegi Nehemiasza i dwóch apokryfów: 3 i 4 Księgi Ezdrasza.

          Współczesna biblistyka wskazuje, że prawdopodobnie Księgę Ezdrasza napisał "Kronikarz", lewita ok. 300 przed Chr., który wykorzystał wcześniejsze dokumenty stworzone przez Ezdrasza i Nehemiasza. Księga Ezdrasza obejmuje opis historii  tam, gdzie kończy się 2 Księga Kronik. Autor rozpoczyna opowieść od wzmianki o dekrecie perskiego króla Cyrusa II Wielkiego (ok. 590–529 przed Chr).  W  539  przed Chr. Cyrus ruszył przeciwko imperium nowobabilońskiemu. W bitwie pod Opis pokonał Belszrusura, syna Nabonida (biblijnego Baltazara) i zajął Babilon, tworząc największą monarchię ówczesnego świata. Po zdobyciu Babilonu w 538 przed Chr. zezwolił Żydom na powrót z „niewoli babilońskiej” i odbudowę Jerozolimy. Pozwolił też na odbudowę  Świątyni Jerozolimskiej.

          Myślą przewodnią Księgi Ezdrasza było ukazanie spełnienia się obietnicy Boga, który wyzwolił swój lud z Babilonu.

          Po dekrecie Cyrusa tysiące żydowskich wygnańców wróciło do Jerozolimy pod przewodnictwem namiestnika Zorobabela zwanego również Szeszbaccarem. Musieli oni pokonać niechęć tych, którzy nigdy nie byli deportowani, jak również niechęć przedstawicieli Samarii i administracji  perskiej. Repatrianci niezwłocznie odbudowali ołtarz i zaczęli przynosić ofiary Jahwe. Następnego roku Izraelici położyli fundamenty pod nową Świątynię. Prace zostały ukończone 50 lat później (515 r. przed Chr.) już za panowania drugiego z kolei następcy Cyrusa, Dariusza I (521–486).

          Kapłan Ezdrasz musiał uporać się z problemem małżeństw mieszanych. Wielu pozawierało związki małżeńskie z cudzoziemkami, jak np. pogańskimi Kananejkami. W ramach posłuszeństwa musieli oni odesłać swe żony i dzieci. Nie wszyscy się na to godzili: Tylko Jonatan, syn Asahela, i Jachzejasz, syn Tikwy, sprzeciwili się temu, a Meszullam i lewita Szabbetaj ich poparli (Ezd   10,15). Nieposłusznych straszono gniewem Boga.