Papieże cd. 45

 

Papież Aleksander III (1159–1181) musiał zmierzać się z czterema antypapieżami. Kardynałowie podzielili się na dwa obozy. Pontyfikat Aleksandra był bardzo burzliwy. Ponad dwadzieścia lat musiał spędzić poza Rzymem. Postawa papieża pozwoliła mu na zapanowaniu nad emocjami i wrogami. Był jednym ze znakomitszych papieży, a jednak Rzym go nie zaakceptował. Na synodzie w Tours (1163) postanowiono, że biskupi i kapłani mają dbać o czystość wiary i informować o postępowaniu osób podejrzanych o błędy oraz stosować kary kościelne. Dało to początek inkwizycji. Początkowo nakładano kary pieniężne, więziono i konfiskowano majątki. Aleksander III przewodniczył obradom soboru zwołanego na Lateranie (Sobór Laterański III).  Uchwalono 27 kanonów, spośród których najbardziej znane jest  prawo określające zasady wyboru papieża. Warunkiem wyboru jest dwie trzecie głosów kardynałów. 

Papież Lucjusz III (1181–1185) pochodził z zakonu cystersów. Był czołowym doradcą Aleksandra III. Papieża nakłaniano do zniszczenia wrogiego im Tuskulum, lecz on odmówił. Wobec odmowy zmuszono go ucieczki z Rzymu. Sprawował swoją władzę z Velletri, Anagni i Werony. 4 listopada 1184 r. wydał bullę Ad abolendam haeresim, w której sformułowano program uważany za początek inkwizycji skierowanej przeciw heretykom: katarom, patarenom, humiliatom, arnoldystom i biednym z Lyonu waldensom.  Papież nałożył na biskupów obowiązek (zniesiony dopiero w 1232) badania czystości wiary osób podejrzanych o głoszenie i sprzyjanie herezji. Wszystkich heretyków poddawano generalnie ekskomunice. Zdemaskowane osoby przekazywane były władzy świeckiej, która wymierzała im karę. Początkowo heretyków więziono i konfiskowano im majątki. Później, na podstawie dekretu Piotra II Aragońskiego (ok. 1175–1213) z 1197 r. palono na stosie. W XI wieku spalono już kilku heretyków.  Do papieża przybył patriarcha Jerozolimy Herakliusz z błaganiem o pomoc dla Ziemi Świętej. Próba uzyskania pomocy od cesarza nie powiodła się. Papież próbował „kijem i marchewką” zmusić cesarza do interwencji, ale śmierć przerwała jego podchody i gierki.

 

Papież Urban III (1185–1187) kontynuował politykę poprzednika. Nigdy nie rządził w Rzymie. Był arcybiskupem Mediolanu. Podczas ślubu Henryka VI z Konstaancją Sycylijską wyjechał do Trewiru. Odmawiał koronowania syna cesarskiego Henryka na współcesarza. Zatargi z cesarzem nie miały końca. Tuż przed śmiercią papieża przyszła wiadomość, że Saladyn (1138–1198) odbił krzyżowcom Jerozolimę.