Oświecenie
wydało nowy kierunek ideologiczny zwany liberalizmem (laissez-faire),
według którego wolność jest nadrzędną wartością i ma charakter
indywidualistyczny. Przeciwstawia się kolektywizmowi. Opiera się na wartościach
demokratycznych (liberalnych), wolności osobistej, prawach obywatelskich i
wolnym rynku. Sprzeciwiał się absolutyzmowi oraz feudalizmowi. Liberalizm
kojarzony był także z wolnością od wszelkich uprzedzeń czy wolnością od
świętoszkowatości.
Idee liberalizmu wywodzą się ze Stanów Zjednoczonych[1]
(Deklaracji niepodległości): Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że
wszyscy ludzie stworzeni są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi
nienaruszalnymi prawami, że w skład tych praw wchodzi prawo do życia, wolność i
dążenia do szczęścia. Rewolucja francuska obaliła we Francji dziedziczną
arystokrację głosząc hasło wolność, równość, braterstwo i wprowadzając
(jako pierwsze państwo w historii) powszechne prawa wyborcze dla mężczyzn.
Ogłoszona w 1789 r. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela jest fundamentalnym
dokumentem zarówno liberalizmu, jak i praw człowieka.
W Hiszpanii
obalono monarchię w 1820 roku wprowadzając Konstytucję z 1812 roku. We
Francji rewolucja lipcowa (1830) usunęła dynastię Burbonów. Generał Toussaint
L’Ouverture, zainspirowany rewolucją we Francji został przywódcą rewolucji
haitańskiej, która położyła kres niewolnictwu. Doprowadziło to do utworzenia
pierwszego niepodległego państwa w obu Amerykach rządzonego przez
czarnoskórych.
Początkowo rewolucja francuska nie pragnęła walki z
Kościołem. Momentem przełomowym była ustawa cywilna o duchowieństwie (1790)
żądająca od proboszczów przysięgi na rzecz rewolucji. Większość kleru nie
podpisała lojalki, co doprowadziło do konfliktu z Kościołem. Prześladowanie
Kościoła uzyskało swoje apogeum w okresie terroru jakobińskiego (od maja 1793
do lipca 1794), któremu przewodził Maximilien de Robespierre (1758–1794). Nienawiść do Kościoła była wyjątkowa. Żądano
wyrzeczenia się kapłaństwa, zwalczano
kult, likwidowano zakony. Dążono do rozdziału Kościoła od państwa.
Konkordat Napoleona z 1801 roku (obowiązujący we Francji do 1805 roku)
porządkował relacje prawne (na mocy którego liczbę biskupstw ograniczono do 60,
a Napoleon otrzymał prawo mianowania biskupów, którzy zobowiązani byli składać
rządowi przysięgę wierności). Papież wyraził zgodę na sekularyzację dóbr
kościelnych. Księża otrzymali pensje, składając przysięgę wierności i
posłuszeństwa rządowi. Zmiany doprowadziły do obniżenia poziomu nauk teologicznych.
[1] Liberalne
idee pojawiały się u wielu wcześniejszych myślicieli w tym Marka Aureliusza,
kardynała Kajetana i uczonych szkoły salamanckiej, jednak większość historyków
widzi źródła liberalizmu politycznego w reakcji na europejskie (szczególnie
francuskie) wojny religijne XVI i XVII wieku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz