W 1492 r. Krzysztof Kolumb (1451–1506) na trzech
statkach: Santa María, Niña i Pinta pod flagą Kastylii
odkrył Amerykę, kontynentu nieznanego w ówczesnej Europie. Odkrycie to
pobudziło ludzkość do nowych poszukiwań geograficznych. Zdano sobie sprawę, jak
wiele jest jeszcze do odkrycia i poznania. Za potrzebą chwili, holenderski
optyk Z. Jansen skonstruował pierwszą lunetę w 1604 r. W 1609 Galileusz
wykorzystał lunetę (sam ją zbudował) do obserwacji astronomicznych. W 1500
odkryto Brazylie. Papież Grzegorz XIII w 1582 r. zreformował kalendarz
juliański. Powstało wiele wspaniałych budowli barokowych.
Barok był epoką przeciwieństw (Janusz Pelc). Ludziom
siedemnastego stulecia świat jawił się jako nieprzenikniony labirynt, a
istnienie stało się rebusem dla umysłu i serca. Podstawowym doświadczeniem
stało się uczucie niepokoju, rozdwojenia, ciągłej rozterki duchowej. Były to
również konsekwencje Reformacji – XVI – wiecznego ruchu religijnego, który
rozbijając jedność chrześcijańskiej Europy i chrześcijańskiego
uniwersalizmu, spowodował ogólny kryzys świadomości społecznej, konieczność
wyboru drogi do Boga, weryfikacji wartości i podstawowych pojęć. Jednostka
stawała przed osobistym wyborem, a odpowiedzialność za dokonany wybór
paraliżował jej wolę i wyobraźnię, bo niosło ze sobą wizję wiecznych
konsekwencji w postaci zbawienia lub potępienia. To było źródłem udręki i
duchowego bólu.
Kościół trwał w uświęconym stanie, w którym nic nie wolno
było zmieniać. Panowała świadomość wszechobecności Boga, który wie i widzi
wszystko, wnika w serca i zna najbardziej ukryte tajemnice każdego sumienia. Do
tego dochodził lęk przed szatanem, który jest obecny wszędzie, czatując na
dusze ludzkie. U niektórych świadomość ta powodowała wzrost pobożności.
Zaniedbania społeczne były ogromne. Wszędzie tryumfował arystokratyczny
feudalizm. Kobietę widziano jedynie w rodzinie. O jej kształceniu nie było
mowy. Kościół uważał, że jedynym miejscem dla kobiety niezamężnej jest klasztor
z jego surową klauzurą. Te zakony żeńskie, które przejawiały jakąś inicjatywę,
wbrew woli zakonnic, zamieniano na klasztory klauzurowe (wizytki, urszulanki).
Szarytki uniknęły tej zamiany dzięki mądrym podpowiedziom Wincentego a Paulo
(1581–1660), aby unikali papieża i
kontaktów z Rzymem. Wielką postacią była zakonnica angielska, Maria Ward
(1585–1645), która walczyła z papiestwem o prawa apostolatu kobiet.
W czasach absolutyzmu nie dostrzegano właściwych
problemów społecznych. Pogardzano wszelkim rodzajem pracy fizycznej w polu czy
w warsztatach. Ziemia pustoszała, ponieważ uprawiali ją jeszcze chłopi pańszczyźniani
i niewolnicy. Ważniejsze było powiększanie obszarów przez ciągłe wojny i
pomnażanie świetności dworu. W otoczeniu królewskim brak było wszelkiego
zrozumienia dla nędzy prostego człowieka. Życie niewolników było żałosne. Głosy
światłych (Fénelon, Wincenty a Paulo, Louis de Gonzaga – umarł przy
pielęgnowaniu chorych na dżumę, de la Salle) w tych sprawach były ignorowane.
Wojny (trzydziestoletnia) dokonywały olbrzymie straty w ludziach.
Richard Baxter uważał, że Bóg
dopuszcza ubóstwo, aby nie ulegać pokusom bogactwa. Według niego bezrobocie
jest wynikiem lenistwa, dlatego nie należy się troszczyć o bezrobotnych.
Zamiast rozwiązywać problemy biedy czyniono akty
miłosierdzia. Pielęgnowanie chorych było treścią odrębnych ślubów członków
zakładanych wspólnot (zakonnych, pijarzy – uczyli młodzież za darmo). Postawa
papieży była różna. Urban VIII (1623–1644) nakładał wysokie podatki, a Sykstus
V (1585–1590) uwolnił Kampanię od plagi rabusiów, oczyścił bagna pontyjskie.
Innocenty XI (1676–1689) był wielkim dobroczyńcą. Był inwestorem, dawał ludziom
przez to pracę.
Erazm
z Rotterdamu (ok. 1466–1536) urodził się w Rotterdamie. Był czołowym
humanistą renesansu, propagator kultury antycznej, pisarz, myśliciel
chrześcijański, katolicki duchowny (oskarżony o herezję). Głosił, że człowiek z
natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy. Jeszcze przed wystąpieniem
Lutra głosił poglądy zbliżone do reformacyjnych. Szydził ze średniowiecznej
pobożności, ze średniowiecznych podręczników na których kształcili się
duchowni.
Prawdziwej rewolucji we francuskim myśleniu dokonał Kartezjusz
(René Deskartes, 1596–1650).
Nauka przyrodnicza była jeszcze w powijakach. Nie znano
jeszcze podstawowych praw fizyki. Brak było odpowiedniej aparatury, poza lunetą
(i później mikroskopu), nie pozwalał na wyszukane badania. Kierowano się
naturalnym źródłem rozumu, umysłem, dlatego matematyka, która nie potrzebowała
aparatury, stawała się nauką przewodnią i dostępną. Reformacja dotyczyła głównie
humanistyki i etyki. Nie wymagała do tego urządzeń pomiarowych. Zaczęła za to
rozwijać się astronomia. Mikołaj
Kopernik (1473–1543) opracował system heliocentryczny. Galileusz (1564–1642)
pierwszy opisał zasadę bezwładności ciał. Johannes Kepler (1571–1630)
uporządkował ruch planet. Tycho de Brahe (1546–1601) sporządził tablice
astronomiczne, które były pomocne dla J. Keplera). Christiaan Huygens
(1629–1695) opracował falową teorię światła, był wynalazcą zegara wahadłowego
oraz balansu.
Adreas Vesalius (Wesaliusz,1514–1564) opisał budowę
wewnętrzną człowieka. William Harvey (1578–1657) opisał krążenie krwi. Pierwsze
mikroskopy wykonano w 1590. Powiększały 10 razy. Ze względu na niewielkie
powiększenie nie zdobyły od razu uznania jako narzędzia badawczego. Pierwszy,
który użył mikroskop do badań był Anton van Leeuwehoek (1632–1723). Marcello
Malpighi (1628–1694) stał się twórcą anatomii mikroskopowej.
Odkrycia geograficzne, astronomiczne, matematyczne,
anatomii stały się inspiracją do dalszych badań i zaowocowały już w epoce
oświecenia (XVIII-XIX wiek).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz