Kościół w drugiej połowie XVIII wieku

          Papież Klemens XIV (1769–1774) pod silnym naciskiem i szantażem władców,  ostatecznie w 1773 roku rozwiązał zakon jezuitów. Nie potępiono konstytucji zakonu ani jego członków, ale wytknięto błędy popełnione przez Towarzystwo Jezusowe. Zakon kasowano w całej Europie. Jedynie w Prusach za króla Fryderyka II i Rosji carycy Katarzyny zezwolono jezuitom na kontynuowanie działalności. Ojciec zakonu Lorenzo Ricci oraz wszyscy jego doradcy zostali osadzeni w zamku Świętego Anioła. Okna ich cel zabito deskami, pomieszczeń nie ogrzewano. Odcięci od świata ginęli, choć oficjalnie nie postawiono im żadnych zarzutów. Papież w nagrodę odzyskał Avinion, Benwent i Pontecorvo. W rezultacie rozpadł się w Europie katolicki system szkolny i została zahamowana praca misyjna w innych krajach.

          Pius VI, który otrzymał święcenia dopiero przed koronacją, powrócił do nepotyzmu. Obdarowywał swoją rodzinę wielkimi beneficjami. Papież bardzo dbał o wygląd zewnętrzny. Jego pontyfikat przypadł na czas wielkich ruchów rewolucyjnych we Francji. Papież był zupełnie bezradny wobec tej rewolucji. Minęły czasy, gdy królowie drżeli z obawy przed papieżem. Pojawiło się zjawisko etatyzmu, czyli zwierzchności władz państwowych nad Kościołem. Papieża pozbawiono jakichkolwiek praw jurysdykcyjnych. Nawet w Kościele podważano jego władzę. Francuski Kościół lokalny stawał się instytucją państwową. Papież próbował przeciwstawić się tym dążeniom, ale bez skutku. Papież był bezsilny wobec reform józefińskich, który rozkwitał i febronianizmu, które wprowadzał cesarz Józef II w Austrii. Papieżowi przyznawano jedynie prawo strzeżenia prawd wiary i rozstrzygania sporów dogmatycznych. Państwo zastrzegało sobie prawną dziedzinę związku małżeńskiego, łącznie z określaniem przeszkód małżeńskich i dyspensowaniem od nich. We Francji na tle przysięgi na konstytucję cywilną doszło do rozłamu wśród duchowieństwa. Papież potępił zabójstwo Ludwika XVI. W odwecie Francuzi zajęli posiadłości papieskie – Awinion i Venaissin. W 1795 Napoleon Bonaparte (1769–1821) wkroczył do Italii i zajął Mediolan. Państwo papieskie zostało znacznie okrojone. Papież szukał bezskutecznie pomocy w Austrii. Napoleon zajął Rzym i ogłoszono Republikę Rzymską.  Papież,  który  protestował,  został  uwięziony      i wywieziony na zesłanie. Chory błagał, by mu pozwolono umrzeć w Rzymie. Odpowiedziano mu: Umrzeć można wszędzie.

          W 1791 papież uznał Konstytucję 3 Maja, pod warunkiem jednak, że prawa Kościoła katolickiego w Polsce nie będą naruszane. W 1795 potępił Powstanie Kościuszkowskie, a w 1796 zlikwidował nuncjaturę w Warszawie. Papież umarł w 1799 roku na wygnaniu. W tym samym czasie 500 wozów unosiło do Paryża łup Bonapartego – zagrabione w Rzymie dzieła sztuki.