–
Nowy
Testament opisuje wydarzenia, które miały miejsce w Palestynie, w kraju
stosunkowo niewielkim. Z pozycji Rzymu była to mała prowincja. Okolice Galilei
były prawdziwym spichlerzem kraju. Samaria i Judea były już mniej żyzne,
podczas gdy wschodnia część Judei jest już pustynią (wapienną). Palestyna jest
świadkiem narodzin religii żydowskiej i chrześcijańskiej. To kraj pełen życia.
Na Bliskim Wschodzie w Palestynie rozegrały się ważne wydarzenia biblijne dla
Żydów, jak i całego świata. Tu przyszedł na świat Jezus. Po okresie państwa
Machabeuszów (142–63 przed Chr.), w którym Żydzi cieszyli się krótkim okresem
wolności, naród żydowski utracił swoją państwowość. Upadek polityczny spowodował
odrodzenie religijne, które wiązało się ze skłonieniem ku religii Prawa, i rozbudził
gorączkowe oczekiwania na obiecanego Mesjasza, Syna Dawida, wielkiej postaci, silnego
wojownika, prawdziwego króla, który wskrzesi w chwale Królestwo Dawida,
przywróci ojczyznę i wolność. Żydzi byli przekonani o boskim wyborze ich narodu.
Bóg wystawił Żydów na próbę wierności. Naród oddalił się od Boga przez
bałwochwalstwo i poniósł zasłużoną karę – stracił wolność. Teraz świadomi
swojej tożsamości i roli Boga w ich narodzie, oczekiwali wielkiej Jego
interwencji. Oczekiwali, że już wkrótce nadejdzie królestwo mesjańskie, które
pokona wszystkich wrogów, przywróci im ich państwowość, niepodległość, wielkość
i chwałę. Sercem wszystkich Hebrajczyków była Judea wraz z Jerozolimą i
Świątynią. Zjawisko to nosi nazwę „judaizmu”. W łonie judaizmu wytworzyły się różne
prądy, rywalizujące czasami ze sobą.
Faryzeusze byli stronnictwem żydowskim
powstałym po 160 r. przed Chr. działającym w Judei. Należeli do nich najwyżsi
kapłani i uczeni w Piśmie. Wykładali i wyjaśniali prawo pisane – Torę
(Pięcioksiąg Mojżesza) oraz tradycję ustną. Byli przekonani, że Bóg objawił
Mojżeszowi znacznie więcej, niż zostało zapisane w Pięcioksięgu (Torze).
Uważali nawet, że Tora przekazywana ustnie jest ważniejsza od Tory spisanej.
Nie jestem pewien, czy zabieg ten nie był/jest furtką do dokonywania
ewentualnych, według bieżących potrzeb, zmian interpretacyjnych. „Starsi”,
żydowscy nauczyciele, zawarli własny komentarz do Prawa Mojżeszowego w zestawie
szczegółowych wskazań i pouczeń. Z czasem narodził się Talmud (hebr.
studiowanie, nauka) – klasyczny podręcznik żydowskiej pobożności. Faryzeusze
byli w gruncie rzeczy gorliwymi i wierzącymi w Boga ludźmi. Modlili się gorąco.
Przestrzegali tradycji. Płacili regularnie dziesięcinę na rzecz świątyni,
zachowywali posty. Za czasów Jezusa post prywatny zachowywano zwyczajowo w
poniedziałek i czwartek, a miał on być rekompensatą za nieumyślne zaniedbania
lub przekroczenie przepisów Prawa. Higiena przed i po posiłkach była u nich
obowiązkowa. Przepisy regulowały np. ile wody trzeba było użyć w tym celu i
które części rąk miały być umyte. Jezus nie akceptował takich przepisów i stał
się ich radykalnym przeciwnikiem. Tajemnica niechęci Jezusa tkwi w postawie
faryzeuszy. Oni bardziej dbali o formę i tradycję, niż o samego Boga. Faryzeusze
uważali się zawsze za posłusznych Bogu i Jego Prawu. Byli jednak
nietolerancyjni wobec zwykłych ludzi. Gardzili niższą klasą społeczną, pospólstwem,
prostaczkami i grzesznikami. Odcinali się od drugiej elitarnej sekty –
Saduceuszów. Kierowali
się bezwzględnie Prawem. Mieli duże wymagania, co powodowało zamykanie ludziom
drogi do Zbawienia. Cechował ich sztywny formalizm. Uciekali się do hipokryzji
i zakłamania. Jak pisał Anthony de Mello: Faryzeusze nie byli złymi ludźmi,
byli głupi. Niektórzy wykorzystywali swoją pozycję i pod pozorem długich
modlitw objadali domy wdów. Uważali się za sprawiedliwych wobec Boga. To, co uważali za święte u
Boga było obrzydliwością: Powiedział więc do nich: «To
wy właśnie wobec ludzi udajecie sprawiedliwych, ale Bóg zna wasze serca. To
bowiem, co za wielkie uchodzi między ludźmi, obrzydliwością jest w oczach
Bożych (Łk
16,15). Do Jezusa byli nastawieni nieprzyjaźnie do tego stopnia, że chcieli Go
nawet zgładzić: Faryzeusze zaś wyszli i
odbyli naradę przeciw Niemu, w jaki sposób Go zgładzić (Mt 12,14). Uważali, że
Jezus zadaje gwałt regułom Dawida i Prawu Mojżeszowemu. Oskarżali Go o
współpracę z szatanem. W tym okresie, prawa kapłanów były
ograniczone, np. Rzymianie zastrzegali sobie w prowincjach wyłączne prawo
egzekucji wyroków śmierci. Żydzi mieszkający poza Palestyną i mówiący po
grecku byli bardziej liberalni w poglądach religijnych i przychylniej odnosili
się do pogan, aniżeli Żydzi palestyńscy.
Saduceusze pojawili się w II wieku
przed Chr. jako stronnictwo religijno-polityczne wywodzące się z rodu Sadoka,
arcykapłana Świątyni Jerozolimskiej mianowanego przez Salomona. Rekrutowali się oni głównie
z arystokracji oraz z najzamożniejszych elit intelektualnych i kapłańskich. Nie
dopuszczali żadnej tradycji ustnej, tylko prawo pisane. Nie uznawali koncepcji
zmartwychwstania. Praktykowali oni styl życia judaizmu oświeconego,
dostosowanego do duchowo – intelektualnych standardów epoki i dlatego dążyli do
ułożenia sobie stosunków z władzami rzymskimi, okupantami kraju. Po upadku
świątyni w Jerozolimie i instytucji kapłaństwa w 70 r. ich działalność
praktycznie straciła rację bytu.
Pisarze i uczeni w Piśmie (skrybowie) byli bardzo podobni do
faryzeuszy. Początkowo byli to ci, którzy umiejąc pisać i czytać, pracowali na
stanowiskach sekretarzy w królewskich urzędach. Z czasem, szczególnie po
niewoli babilońskiej (od 586 do 538
przed Chr.) stali się duchowymi przewodnikami narodu, interpretując
Prawo Mojżeszowe i Pisma oraz je wykładając. Wraz z kapłanami należeli do
sanhedrynu (wysokiej rady). Uzyskanie tytułu rabbiego wymagało odpowiedniego i
długiego przygotowania u innego znanego mistrza: Ja [Paweł, P.P.] jestem Żydem – mówił – urodzonym w Tarsie w
Cylicji. Wychowałem się jednak w tym mieście, u stóp Gamaliela otrzymałem
staranne wykształcenie w Prawie ojczystym (Dz 22,3). Stąd też wynikało zaskoczenie, kiedy Jezus przemawiał w
świątyni bez naukowego przygotowania.
Samarytanie
pochodzą ze
zmieszania się osadników asyryjskich z Izraelitami pochodzącymi z królestwa
północnego po upadku ich stolicy Samarii w 721/722 r. przed Chr. Uchodzili
wśród Żydów za pogan. Po upadku Samarii, wystawili sobie własną świątynię na
górze Garizim: Ojcowie nasi oddawali cześć
Bogu na tej górze, a wy mówicie, że w Jerozolimie jest miejsce, gdzie należy
czcić Boga
(J 4,20). Jezus traktuje ich niejednoznacznie. Raz przyjaźnie (Łk 10,30–37; J
4,4–42), a innym razem nieprzychylnie: Nie idźcie do
pogan i nie wstępujcie do żadnego miasta samarytańskiego (Mt
10,5).
Zeloci to ugrupowanie polityczno-religijne w rzymskiej Palestynie. Stawiali
sobie za cel walkę z Rzymianami oraz Żydami, którzy kolaborowali z okupantem.
Stronnictwo uformowało się w północnej Galilei. Na jego czele stał Ezechiasz
(prawdopodobnie był ojcem Judy Galilejczyka, zm. w 47 r. przed Chr.) i jego synowie. Zeloci byli zdania, że
poddanie się niewoli oznacza zaparcie się Boga – jedynego Pana. Wierzyli
również, że przez walkę przyspieszą przyjście Mesjasza. Zeloci pierwszy raz
wystąpili w 6 roku pod przywództwem Judy Galilejczyka przeciw rzymskiemu
spisowi ludności przeprowadzanemu przez Kwiryniusza namiestnika Syrii, który
stłumił to powstanie.
Sykariusze to jeszcze bardziej
fanatyczny odłam zelotów. Oba ugrupowania odegrały wiodącą rolę w powstaniu w
latach 66–73 po Chr. Rzymianie byli gotowi krwawo tłumić wszelkie
rozruchy żydowskie, walki niepodległościowe, zwłaszcza związane z mesjanizmem
politycznym reprezentowanym przez Barabasza, a w późniejszym czasie przez Bar
Kochba. Był on przywódcą drugiego wielkiego powstania przeciw Rzymianom
(132–135). Oba te ruchy zostały stłumione przez Rzymian.
Prozelici to poganie, którzy przeszli
na judaizm. Nawrócenie wiązało się u nich z obrzezaniem
mężczyzn, kąpielą w mykwie mężczyzn i kobiet oraz zmianą imienia (u mężczyzn
najczęściej na Abraham, u kobiet na Rut lub Sara). Zazwyczaj byli to gorliwi
wyznawcy judaizmu.
Esseńczycy byli jednym z żydowskich
stronnictw religijnych (obok faryzeuszy i saduceuszy i ewentualnie jeszcze
zelotów), a w szerszym rozumieniu był to ruch religijno-społeczny, działający w
drugiej połowie tzw. okresu Drugiej Świątyni (ok. 515 r. przed Chr.–70 r. po Chr.), czyli w
latach ok. 152 przed Chr.–70 po Chr. Nie do końca wyjaśniona jest kwestia
etymologii nazwy „esseńczycy”. Bezpośrednio określenie to pochodzi z języka
greckiego: essenoi (albo essaioi), co jest najprawdopodobniej
odpowiednikiem aramejskich rzeczowników: hasen i hasayya, które
odpowiednio oznaczają „milczący” i „pobożni”, albo według innych badaczy: aseya
(lub asayya – hassayya) – „uzdrowiciele”. Esseńczykiem
prawdopodobnie był Józef z Arymatei.
Gmina
qumrańska
była osadą zamieszkałą przez wspólnotę religijną (niekoniecznie tożsama z
esseńczykami, P.P.). W 1947 r. znaleziono w niej ponad 800 rękopisów. Większość
z nich sporządzona była w języku hebrajskim (pismem kwadratowym lub alfabetem
starohebrajskim), część w języku aramejskim, a nieliczne w greckim. Odnaleziono
doskonale zachowaną kompletną Księgę Izajasza, peszery (swoiste
komentarze) – z najbardziej znanym do Księgi Habakuka, gdzie występuje
postać Nauczyciela Sprawiedliwości (założyciela gminy qumrańskiej) oraz jego
przeciwników: Niegodziwego Kapłana i Męża Kłamstwa. Oprócz tych dzieł,
odnaleziono zwoje tekstów, w tym: Regułę
zrzeszenia, Dokument damasceński, Regułę wojny (opisującą wojnę między Synami Światłości a Synami
Ciemności u kresu czasów), Zwój świątyni, List o sposobie wypełniania Tory,
Hymny (których autorem był prawdopodobnie
Nauczyciel Sprawiedliwości), Pieśń ofiary szabatowej, Zwój miedziany,
na którym utrwalono spis skarbów ukrytych przez jego twórców. Warto podkreślić,
że mnisi qumrańscy mieli nakaz nienawidzić grzeszników, a miłować tylko
członków sekty. Chrystus kazał miłować wszystkich bez wyjątku, nawet
grzeszników i nieprzyjaciół.
Ruchy chrzcielne służyły do masowych chrztów. W Qumran w 1947
r. odkryto wielkie misy chrzcielne.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz