Księga Przysłów

          Księga Przysłów jest zbiorem pouczeń religijnych lub moralnych. Całą księgę przenikają pytania o sens, jakość i pełnię życia. Nauki podawane są w formie poetyckiej. Redakcja końcowa nastąpiła ok. V wieku przed Chr. W zasadzie tekst nie wymaga szczególnego omówienia. Wersety są same w sobie zrozumiałe. Warte są przeczytania dla przypomnienia sobie podstawowych zasad moralnych  miłych Bogu.

           Autorzy tekstu trzymają się tezy stałej obecności Boga w życiu człowieka. Pomoc ta jest tym większa, im bardziej człowiek wiąże się z Bogiem.

          Początek księgi zajmuje się pochwałą mądrości. Podstawą mądrości jest bogobojność oraz bojaźń Boża. Głupotą jest odrzucenie religijnej moralności. Z całego serca Bogu zaufaj, nie polegaj na swoim rozsądku, myśl o Nim na każdej drodze, a On twe ścieżki wyrówna (Prz 3,5–6). Zaufać Bogu jest nie tylko obowiązkiem, ale i nadzieją, która wyraża to, że jest Ktoś, kto wyprostuje ludzkie ścieżki, poprowadzi człowieka we właściwym kierunku. Nie bądź mądrym we własnych oczach (Prz 3,7). Księga Przysłów obiecuje długie życie tym, którzy słuchają Mądrości i podążają za jej wskazaniami (Prz 3,2; 4,10; 9,11).

          Skromność jest cnotą. Boga się bój, aby Mu nie czynić przykrości. Ty jesteś synem, a Bóg jest twoim Ojcem. Bowiem karci Pan, kogo miłuje, jak ojciec syna, którego lubi (Prz 3,12). Księga chwali wierność małżeńską: Pij wodę z własnej cysterny (Prz 5,15). Strzeż, synu, nakazów ojca,  nie gardź nauką matki (Prz 6,20) – pobożne życzenie każdego rodzica. Znajdzie mnie ten, kto mnie szuka (Prz 8,17).  Bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie i uzyska łaskę u Pana (Prz 8,35). Kto żyje uczciwie, żyje bezpiecznie (Prz 10,9).  Nie uniknie się grzechu w gadulstwie, kto ostrożny w języku – jest mądry (Prz 10,19). Głupi uważa swą drogę za słuszną, ale rozważny posłucha rady (Prz 12,15). Rozumny swą wiedzę ukrywa, serce niemądrych głosi głupotę (Prz 12,23). Czytaj – nie wypowiada mądrości bez zastanowienia. Smutek przygnębia serce człowieka, rozwesela je dobre słowo (Prz 12,25). Smutek powoduje, że człowiek nie może racjonalnie myśleć. Dobre słowo to nic nie kosztujący dar człowieka dla człowieka. Tak jak Bóg jednym słowem tchnął świat, tak człowiek jednym słowem może spowodować wiele dobra. Wystarczy używać trzech słów: „proszę”, „dziękuję” i „przepraszam”.  Jeden udaje bogacza – nie mając niczego, [inny] udaje nędzarza – a opływa w dobra (Prz 13,7). Do dnia dzisiejszego sentencja bardzo aktualna. Każdy trud przynosi zyski, gadulstwo – jedynie biedę (Prz 14,23). Lepszy jest suchy kęs chleba w spokoju niż dom pełen biesiad kłótliwych (Prz 17,1). Nie przystoi głupcowi mowa wytworna, tym mniej możnemu – warga kłamliwa (Prz 17,7). Nagana głębiej działa na mądrego niżeli na głupiego sto batów (Prz 17,10). I głupi, gdy milczy, wydaje się mądrym, kto wargi zamyka – bezpiecznym (Prz 17,28). „Brat obrażony – trudniejszy do zdobycia niż miasto warowne (Prz 18,19). Rozważny człowiek nad gniewem panuje, a chwałą jego – zapomnienie uraz (Prz 19,11). Lepsze mieszkanie w kącie dachu niż żona swarliwa i dom obszerny (Prz 21,9). Lepiej mieszkać w pustyni niż z żoną kłótliwą, mrukliwą (Prz 21,19). Mąż rozumny jest lepszy niż krzepki, a światły muskularnego przewyższa (Prz 24,5). Kto kopie dół – weń wpada (Prz 26,27). Aforyzm bardzo dzisiaj popularny: kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada.