Katecheza młodych cz.60.

–       Jak wyglądał powrót Izraelitów do Jerozolimy?

–      Nie było to takie łatwe. Autochtoni uważali powracających Żydów za uzurpatorów. Byli im niechętni. Powracający z kolei nie byli ludźmi biednymi. Niektórzy byli zamożnymi i wykształconymi ludźmi. Postanowili oni odbudować Jerozolimę oraz Świątynie. Napotkali jednak na opór mieszkańców: I oto ludność miejscowa tłumiła zapał Judejczyków i odstraszała ich od budowy (Ez 4,4). Sprawa oparła się nawet o władze perskie. Na szczęście pieniądz przełamał wszelkie opory. Odbudowa Świątyni trwała aż do 515 roku przed Chr. Brak informacji o sytuacji w Judzie z lat 515–445 przed Chr.. Wiadomo, że monarchii Dawidowej nie przywrócono. Juda stała się perską prowincją.  Nehemiasz przybył do Jerozolimy w 445 r. (w dwudziestym roku króla perskiego Artakserksesa I, Ne 2,1) i zajął się organizacją życia społecznego wokół świątyni i nieustannego sprawowania w niej kultu zgodnego z Prawem. To  czyniło z Jerozolimy miasto święte. Bohater przywrócił porządek prawny (szabat). Gwałtownie reagował wobec lekceważenia zakazu zawierania małżeństw mieszanych. Niejednokrotnie był to jego osobisty wysiłek, a nie głos wspólnoty. Umiał on wykorzystać swój bezsporny autorytet także do egzekwowania przepisów religijnych.  Nad doktryną religijno-prawną czuwał uczony i kapłan Ezdrasz (autor Księgi). Miał on olbrzymi wkład w skompletowanie i zachowanie tekstu Starego Testamentu. Jest on uważany za głównego redaktora Pięcioksięgu. Na scenie wydarzeń historycznych pojawiły się problemy perskie (wojna peloponeska 431–403 przed Chr.). Z dokumentów z wyspy Elefantyny (na Nilu) wiemy, że do ok. 399 r. prz. Chr. istniała na wyspie żydowska kolonia wojskowa. W okresie 427–167 r. prz. Chr. życie w Judei toczyło się według wzorów ustalonych przez Ezdrasza i Nehemiasza. W 333 r. przed Chr. Aleksander Wielki pobił armię perską pod Issos. W 331 r. przed Chr. Dariusz stawił ostatni opór  pod Gaugamelą w Iranie. Pobity ponownie zginął z ręki jednego ze swych satrapów. Palestyna dostała się pod wpływy Aleksandra Wielkiego i jego następców. Seleukos zawładnął Babilonią i Syrią. Po zamachu na niego, władzę przejął jego syn Antioch I Soter (280–261). Potem było jeszcze 5 innych władców. Na końcu słynny Antioch IV Epifanes (175–163). Początkowo Żydzi z radością przyjęli zmianę rządów i darzyli Antiocha szacunkiem. Pojawiły się diaspory żydowskie (Babilon, Aleksandria). Po wywołaniu wojny z Rzymem potrzebne były fundusze na wojsko. Czyniono starania, aby skorzystać z funduszy złożonych w Świątyni jerozolimskiej. Kultura hellenistyczna była entuzjastycznie przyjmowana i wprowadzana w życie przez samych Żydów. Pojawiło się naturalne zagrożenie dla religii żydowskiej. Żydzi byli rozproszeni wśród pogan. Posługiwano się językiem greckim. Mało kto pamiętał język hebrajski.  Powstawały targumu jako tłumaczenia świetych ksiąg na aramejski. W III w. przed Chr. przełożono w Aleksandrii Biblię hebrajską na grekę zwaną Septuagintą (LXX).

Katecheza młodych cz.59.

–       Jak radziła sobie Juda w tym czasie?

–       W Judzie też nie było najlepiej. Asyryjczycy zostali wyparci przez Babilończyków, ale teraz oni stali się ogromnym zagrożeniem dla Judy. Prorok Izajasz pocieszał króla judzkiego Ezechiasza. Kolejny król Judy Jozjasz (ok. 641–609) wprowadził reformę religijną. Przede wszystkim nakazał usunąć wszelkie pozostałości obcych kultów (kazał zburzyć wszystkie lokalne sanktuaria bogów innych niż Jahwe) po hegemonii Asyrii.  Usunięty został przez niego nierząd sakralny w świątyni Pańskiej, w których kobiety przędły szaty dla Aszery (2 Krl 23,7). Co więcej, zaklinaczy, wieszczków, posążki domowe bóstw, bożki i wszystkie ohydy, które widziało się w kraju Judy i w Jerozolimie, Jozjasz usunął w tym celu, aby w czyn zamienić słowa Prawa, spisane w księdze, jaką znalazł kapłan Chilkiasz w świątyni Pańskiej (2 Krl 23,24); Jednakże Pan nie zaniechał żaru wielkiego gniewu (2 Krl 23,26). Reforma przyczyniła się do umocnienia roli Dekalogu jako obowiązującego kodeksu moralnego.

–       Kapłan Chilkiasz odnalazł w Świątyni Jerozolimskiej jakąś księgę (zwoje). Kto był jej autorem i o czym stanowiła?

–       Prawdopodobnie był to zbiór deuteronomisty, który powstał w VII w. przed Chr. Treść jego nie jest znana. Wiadomo jedynie, że wysunęła na pierwszy plan Torę, czyli Pięcioksiąg w stosunku do innych źródeł historycznych.

–       Czy Jozjasz był postacią pozytywną względem innych królów izraelskich?

–       Jozjasz podjął próbę powstrzymania Egiptu przed jego parciem na północ i zastąpił drogę wojskom faraona Necho II pod Megiddo w 609 przed Chr. Bitwa zakończyła się klęską, a sam król Jozjasz poległ. Juda przetrwała jeszcze przez pewien czas. W 587/586 roku nastąpił upadek i zburzenie Jerozolimy przez Babilończyków. Świątynia została złupiona. Jak mówi Pś:   Pan nie poniechał żaru wielkiego gniewu. Gniew ten zapłonął przeciw Judzie za wszystkie zniewagi, które Mu wyrządził Manasses.  I Pan powiedział: «Nawet Judę odtrącę od oblicza mego, tak jak odtrąciłem Izraela. Odrzucę to miasto, które wybrałem, Jeruzalem, i świątynię, o której powiedziałem: Tam będzie moje Imię!» (2 Krl 23,26–27). Po klęsce nastąpiło przesiedlenie ludności. W kraju pozostała głównie ludność rolnicza, która wniosła niewiele do materialnej i duchowej kultury Żydów. Głównym ośrodkiem religii i kultury żydowskiej stała się Babilonia oraz w mniejszym stopniu, Egipt.

–       I tak zaczęła się niewola babilońska. Czy znane są szczegóły życia Izraelitów w niewoli?

–        Okres babiloński w samej Judzie jest słabo poznany. Juda była spustoszona i opustoszała, jednak generalnie nie była zasiedlana, choć Edomici i Ammonici zgłaszali pretensje do tego obszaru. O historii Izraelitów pośrednio mówią  księgi kronikarskie Ezdrasza i Nehemiasza, a ponadto księgi prorockie, historyczno-dydaktyczne. Z nich można odczytać, że Izraelitom żyło się całkiem nieźle w niewoli. Mieli możliwość prowadzenia własnych domów, interesów oraz bogacić się. Kapłani żydowscy (zwłaszcza prorok Ezechiel) bali się, że Żydzi zapomną o swoim narodzie i Bogu. Czyniono więc wszystko, aby scementować Żydów w diasporach. Dla Żydów był to okres próby wiary. Wygnańcy pozostali w Babilonie przez 48 lat (586–538) zanim mogli powrócić do ojczyzny. W niewoli zaczęto używać języka aramejskiego. Język hebrajski pozostał językiem Biblii.  W 538 roku przed Chr. król perski Cyrus II Wielki (panował 559–529) wydał dekret zezwalający uprowadzonym do niewoli Żydom na powrót do kraju ojczystego. Obdarzył ich ponadto dobrami przeznaczonymi na odbudowę sanktuarium i na pierwsze lata odrodzenia narodowego. Zwrócone zostały zrabowane sprzęty świątynne. Spełniła się obietnica Boga zapowiedziana przez proroka Jeremiasza (2 Krn 36,21). Cyrus jest przykładem tolerancyjnego podejścia do lokalnych tradycji religijnych. Wiele przemawia za tym, że Cyrus uznawał Jahwe za swego Boga Ahura Mazdę (z jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych, nazywanej zaratusztrianizmem).

Katecheza młodych cz.58.

–       Doszliśmy do Drugiej Księgi Królewskiej.

–       Księga opisuje dalsze dzieje Izraela i Judy od króla izraelskiego Ochozjasza (854–853) do czasów króla judzkiego Eliakima-Jojakima (lata panowania: 608–598). Po wstąpieniu Eliasza do nieba (2 Krl 2,1), jego miejsce zajął prorok Elizeusz. Sławił się on wieloma cudami  W Betel spotkał go przykry przypadek. Chłopcy naśmiewali się z niego wzgardliwie. Z lasu wypadły niedźwiedzie i rozszarpały spośród nich czterdzieści dwoje dzieci.

–       No i znowu okrucieństwo w Biblii. Tym razem wobec dzieci. Tak, wiem, że nie wolno odbierać tekstu literalnie, ale nie mogę powstrzymać się od komentarza.

–       Tekst ten należy odczytywać jako przestrogę dla tych, którzy wyśmiewają się z ludzi obdarzonych szczególną łaską Boga (proroków). Szyderstwo chłopców odbierane było jako szyderstwo wobec Boga. Dla utrzymania dyscypliny i ochrony kapłanów, proroków przykład ten jest idealnie dydaktyczny.

–       Jakie są jeszcze dydaktyczne wątki w tej księdze?

–        Opis oczyszczenia wodza wojska króla Aramu Naamana  z trądu, za sprawą Elizeusza, przez siedmiokrotne obmycie się w wodach Jordanu, jest symbolem pokuty i odpuszczenia grzechów (2 Krl 5,1–25). Autor pragnie przekazać, że łaska Boża nie jest zastrzeżona jedynie dla Żydów, ale może jej dostąpić każdy, kto z ufnością o nią poprosi (przypis). Podczas wojny króla Aramu z Izraelem Elizeusz wbrew prawu cheremu daruje życie agresorom. Jest to zapowiedź nowej etyki, opartej na miłości nieprzyjaciół (Mt 5,43–48).    Warto przypomnieć, że po zdobyciu miasta Aj przez Jozuego już złagodzono prawo cheremu. Izraelici mieli wyciąć mieszkańców, ale bydło i wszelki inny majątek mogli sobie zatrzymać jako łup wojenny (Joz 8,2; 8,26–27). Do Elizeusza przyszedł posłaniec króla Aramu Bena–Hadada Chazael z zapytaniem, czy jego król wyzdrowieje.  Odpowiedział mu Elizeusz: «Idź i powiedz mu: „będziesz żył na pewno”. Lecz Pan objawił mi, że na pewno on umrze» (2 Krl 8,10). Choroba nie była śmiertelna. Według Boga mógł jeszcze długo żyć. Jednak posłaniec Chazael wróciwszy do króla, udusił go. Bóg każdemu rodzącemu człowiekowi przekazuje pewien potencjał życia. Potencjał ten może wystarczyć na wiele lat. Bywa jednak tak, że życie kończy się przedwcześnie na skutek różnych losowych przypadków. Nie można twierdzić, że losy wszystkich ludzi są już z góry określone. Nasze modlitwy wtedy nie miałyby sensu. W czasie opisywanym rodziła się w okolicy nowa potęga asyryjska. Królestwo Izraelskie dobiegło końca. Król asyryjski najechał cały kraj, przyszedł pod Samarię i oblegał ją przez trzy lata (2 Krl 17,5). Za panowania Ozeasza król asyryjski Salmanasar V  zdobył (721/722) Samarię i zabrał Izraelitów w niewolę do Asyrii. Według autorów, przyczyną upadku były grzechy Izraelitów przeciw Panu. Pan jednak ciągle ostrzegał Izraela i Judę przez wszystkich swoich proroków (2 Krl 17,13).

Katecheza młodych cz.57.

–    Następcą Dawida był jego syn Salomon.

 

–      Salomon to również ciekawa i znacząca postać w historii judaizmu. Był on wierzący jak jego ojciec. Bardzo szybko pozbył się rodzinnych zagrożeń. Nie obce mu było zadawanie śmierci niepokornym (uśmiercił brata Adoniasza, krewnego Joaba). Powiększył swoje terytorium wpływów. Prowadził politykę pokojową. Stał się królem całego Izraela: Salomon panował od Rzeki do kraju Filistynów i do granicy Egiptu nad wszystkimi królestwami. Składały one daninę i były poddane Salomonowi przez całe jego życie (1 Krl 5,1). Od Boga wymodlił łaskę mądrości, która pozwoliła mu sprawiedliwie prowadzić rządy: Pan ukazał się Salomonowi w nocy, we śnie (1 Krl 3,5).  Aby łaska działała bez przerwy trzeba  szczególnych starań (np. ciągłych modłów). Z czasem mądrość tępiała. Salomon miał wiele żon z różnych środowisk religijnych (np. z Egiptu). Pomimo „zażyłości” z Bogiem, Salomon dopuszcza się niewierności wobec Niego. Zezwala swoim licznym (1000) cudzoziemskim żonom uprawiać kulty własnych bogów. Był tolerancyjny. Jednak upodobanie Salomona do cudzoziemskich kobiet będzie przyczyną jego trosk. Grzech nie omija nawet tych, którzy deklarują swoje bezgraniczne oddanie Bogu. Jako władca dużo budował (w tym Świątynie w Jerozolimie). Aby zrealizować swoje zamiary, odwołuje się do instytucji robót przymusowych (1 Krl 5,27). Będzie to jedna z przyczyn rozpadu i secesji królestwa. Zbyt kosztowne wydatki powodowały znaczne obciążenia finansowe poddanych. Czuli się oni jak ludzie na robotach przymusowych na rzecz króla i jego wytwornego dworu. Za czasów Salomona elita kapłanów zaczęła gromadzić dotychczasowe święte pisma, elementy narodowej tradycji jahwistycznej oraz ustalać własną. W pałacu znajdowały się archiwa. Zapraszani byli różni specjaliści (od sztuki pisania, eleganckiej wymowy) z okolicznych krajów. Kontakt z kulturą międzynarodową zaowocował w literaturze mądrościowej. Salomon wprowadził swój lud w ogólną cywilizację.

–        Czy jego potęga utrzymała się na dłużej?

–       Niestety po śmierci Salomona ok. 930/931 r. przed Chr. królestwo rozpadło się na dwie części: północną (Izrael rządzony przez Jeroboama) i południową (Judę rządzoną przez syna Salomona Roboama). Jeroboam wprowadził kult bałwochwalczy. Powołał kapłanów ze zwykłego ludu. Praktyki Jeroboama nie były Bogu miłe. W Judzie ponownie powróciły stare obrządki pogańskie i nierząd sakralny. Izrael z Judą stanęli na wojennej ścieżce. Mijały lata. Za czasów Achaba (873–853/4 przed Chr.) w królestwie Izraela Bóg powołał proroka Eliasza. Achab, dzięki małżeństwu z Izebel, córką króla Tyru Etbaala, zyskał potężnego sprzymierzeńca. Miało to zgubne następstwo religijne, gdyż Achab pozwolił żonie uprawiać kult Baala i Aszery, którym nawet wzniósł świątynie w Samarii. Izebel prześladowała szczególnie Eliasza i innych proroków, jak zresztą wszystkich wyznawców Jahwe. Eliasz upomina króla Achaba i czyni cuda. Namaszcza kolejnego proroka – Elizeusza. Eliasz został wzięty do nieba (podobnie jak Henoch Rdz 5,24). Obraz ten jest sygnałem istnienia świata nadprzyrodzonego. W Judzie obejmuje władzę Jozafat (870–848). Był on postacią pozytywną. Wprowadził odnowę religijną w kraju i usunął nierząd sakralny. Następni królowie: Ozochiasz i Joram (848–841) z powrotem powrócili do praktyk bałwochwalczych. Ochozjasz był najmłodszym synem króla Jorama i jego żony Atalii, córki izraelskiego króla Achaba.

Katecheza młodych cz.56.

–       Jakie były dalsze losy Dawida?

–       W dalszej części Biblii opisane są rodzinne kłopoty Dawida. Batszeba wydaje na świat drugiego syna – Salomona. Brat Amnon gwałci siostrę Tamar. Słudzy Absaloma okrutnie zabijają pijanego Amnona. Absalom musi uciekać przed prawem. On też buntuje się przeciw ojcu. Teraz z kolei Dawid musi uciekać przed Absalomem. Dochodzi do walki zbrojnej, w której Absalom pomimo rozkazu Dawida: ze względu na mnie `zachowajcie młodego Absaloma (2 Sm 18,12) zostaje z premedytacją zabity przez dowódcę wojsk  Joaba. Kiedy Dawid dowiedział się o śmierci syna: udał się do górnego pomieszczenia bramy i płakał (2 Sm 19,1). Scena ta jest ikoną miłosierdzia Bożego. Pomimo grzechu, Bóg otacza nas swoją ojcowską miłością.

–       Syn walczy z ojcem, a ojciec boi się, aby nic synowi się nie stało. Niezłe?

–       Taki właśnie był Dawid. Dziki, porywczy, a zarazem miłujący swoje dzieci nawet te, które mu się sprzeciwiały.

–       Otoczenie Dawida wyraża swoje niezadowolenie z powodu jego zachowania i krytykuje jego narastający smutek. Darzysz miłością tych, którzy cię mają w nienawiści, a nienawidzisz tych, którzy cię kochają (2 Sm 19,7).

–       Dawid reflektuje się i okazuje swojemu wojsku podziękowanie. Dawid przeprowadza spis ludności. Pragnie znać stan posiadania. Spis nakazany przez Pana (pokusa) jest w rzeczywistości traktowany jako podszepty szatana do demonstracji siły, pychy i aktu arogancji. Tłumaczenie takie nie jest do końca jasne. Pomimo słów Dawida o Bogu: bo wielkie jest Jego miłosierdzie (2 Sm 24,14), Bogu przypisywane są złe uczynki: Anioł zabija lud (2 Sm 24,17). Tekst nie należy odczytywać dosłownie.

–       Dawid pod koniec życia związał się jeszcze  z młodziutką Abiszag.

–       Było to już tzw. białe małżeństwo (non consumatum). Dawid był już bardzo stary. Młoda żona miała za zadanie ocieplać atmosferę wokół starca, dostarczać mu miłych i ciepłych chwil. Starania Batszeby powiodły się. Pomimo starań syna Dawida Adoniasza Dawid wprowadza na tron Salomona (970–931), umiłowanego syna Batszeby. 

–       Czy możesz podsumować postać Dawida?

–       Dawida należy oceniać według prawa i zwyczajów z jego okresu. Dzisiaj ocena jest inna (mniej prawdziwa). Jeżeli ograniczymy jego okrucieństwa (takie były czasy), to zobaczymy człowieka prawie współczesnego, z charakterem, lojalnego, wierzącego. Dawid nie był święty, lecz był grzesznikiem. Nie uciekał jednak od odpowiedzialności. Kiedy afekt mijał, potrafił przyznać się do błędów. Dawid był przykładem człowieka z którego pokolenia miał się utkać człowiek prawie doskonały, Jezus Chrystus. 

–       Dlaczego Jezusa uważasz za człowieka prawie doskonałego, a nie doskonałego?

–       Bo doskonałość Jezus Chrystus osiągnął dopiero na krzyżu. Za życia, mimo etycznego prowadzenia się, nie ustrzegł się od gniewu, wyzwisk, czy złości. Taki Jezus Chrystus jest nam bliższy.

Katecheza młodych cz.55.

 

–       Jak opisałbyś postać Dawida?

–       Dawid był artystą (grał na harfie, śpiewał i układał pieśni). Był też żołnierzem i wodzem, który zabijał. Miał wiele żon i nałożnic. Zaskakiwał swoim zachowaniem (udawał szaleńca). Był okrutny: uderzając na jakąś krainę, nie pozostawiał przy życiu ani mężczyzny, ani kobiety, zabierał trzodę, bydło, osły, wielbłądy, odzież  (1 Sm 27,9), ale i wrażliwy. Kochał swoje dzieci miłością czułego ojca. Dawid był człowiekiem wiary, pobożności, ale nie był jej fanatykiem. W jego domu były obecne bóstwa domowe „terafim” (zniesione za czasów reformy Jozjasza). Dawid nawet po śmierci Jonatana (syna Saula, który był jego przyjacielem) uszanuje jego imię i zachowa w pamięci jego królewski ród (oszczędza syna Saula, Meribbaala). Nowy Testament mówi o Jezusie jako o „Synu Dawida”.

–       Jakie były dalsze losy Dawida?

–       Dawid zdobywa Jerozolimę z rąk Jebusytów (tereny do tej pory niezdobyte). Arka zostaje przeniesiona z Kiriat-Jearim do Jerozolimy. Jerozolima staje się centrum religijnym dla całego ludu, a Arka stanowi symbol jedności religijnej całego Izraela. Trafia pod namiot, który staje się powoli znakiem zapowiadającym przyszłą świątynię. Święty taniec Dawida przed Arką, w obecności ludu, nie podoba się jego żonie Mikal. Uważa ona, że królowi nie przystoi czynić takich niepoważnych gestów. On uważa, że przed Bogiem jest jednym z poddanych i jest Jego sługą. Wierzy ponadto, że prosty lud właściwie oceni głęboki sens takiej postawy. W nowej stolicy Dawid pragnie wznieść Bogu świątynię. Nieoczekiwanie, przez proroka Natana, Bóg przekazuje swą niechęć do tej budowy. Nie chce być ograniczony sakralną przestrzenią świątyni. Woli przebywać wśród swojego ludu. Zapowiada jednak, że świątynię zbuduje Mu jego potomek (Salomon). Niektórzy bibliści uważają, ż Jahwe nie pozwolił Dawidowi budować świątyni, ponieważ jego ręce były zbroczone krwią przelaną w licznych wojnach. Po przywróceniu wolności Izraelowi i Judzie, Dawid zbudował „olbrzymie” państwo. Bohater zakochuje się w pięknej Batszebie, żonie Uriasza. Aby pozbyć się konkurenta, wysyła go do walki na pewną śmierć i wiąże się z Batszebą. Na świat przychodzi ich syn. Postępek (...), jakiego dopuścił się Dawid, nie podobał się Panu (2 Sm 11,27).

–       Postępek Dawida domaga się najwyższej kary!

–       Dlatego prorok Natan piętnuje uczynek Dawida: Pan odpuszcza ci też twój grzech – nie umrzesz, lecz dlatego, że przez ten czyn odważyłeś się wzgardzić Panem, syn, który ci się urodzi, na pewno umrze (2 Sm 12,13). O dziwo, Dawid wyraża skruchę: Zgrzeszyłem wobec Pana (2 Sm 12,13) i otrzymuje rozgrzeszenie, ale karę musi ponieść. Dawid jest zrozpaczony i błaga Boga o cofnięcie kary. Dziecko jednak umiera i nikt z ludu nie ma śmiałości powiadomić króla o tym. Po zachowaniu się sług, Dawid orientuje się jednak, że dziecko zmarło. Podniósł się z ziemi, umył się i namaścił, zmienił swe ubranie i wszedł do domu Pańskiego, oddał pokłon. Powróciwszy do domu, zażądał, by mu podano posiłek, którym się pożywił (2 Sm 12,20). Wszyscy dziwili się jego radykalną zmianą zachowania. Dawida wyrażał głęboką wiarę. Bóg dał, Bóg zabrał. Dopóki była nadzieja, błagał i prosił. Gdy Bóg zabrał syna, uznał, że taka była Jego wola. Ja pójdę do niego, ale ono do mnie nie wróci (2 Sm 12,23). Dawid z pokorą przyjął wolę Bożą. Żyć trzeba dalej. Dalsza rozpacz byłaby znakiem ciągłej pretensji do Boga. Życie się nie kończy. Dawid wierzy, że kiedyś się spotkają. Ważne, że nie został odtrącony przez Boga pomimo jego grzechu.

Katecheza młodych cz.54.

 

–       Nie mogę doczekać się lekcji o Dawidzie.

 

–      Życie Dawida jest barwnie opisane w Piśmie świętym. Stanowi bowiem świetny materiał na film sensacyjno-przygodowo-religijny. Samuel był niezadowolony z wyboru Saula. Gdy odczuł, że jego koniec jest bliski, za sprawą podszeptu Boga, odszukał nowego kandydata, Dawida. Był on najmłodszym synem Jessego. Był urokliwym młodym człowiekiem. Grał na harfie, układał pieśni i psalmy. Gdy spotkał się z Saulem, od razu spodobał się jemu. Jego śpiew, powierzchowność i zachowanie działało uspakajająco na chorego Saula. Dawida dorastał na jego dworze. Zaprzyjaźnił się z jego synem Jonatanem. Gdy dorósł, zaczął brać udział w potyczkach wojennych.  Opowiadanie o pojedynku Dawida z Goliatem ma charakter ludowy (1 Sm 17,1–18,5). Sam pojedynek jest niesłusznie przypisywany Dawidowi. Goliata zabił bowiem Elchanan z Betlejem, syn Jaira (2 Sm 21,19). Zwycięstwo odczytywane było jako zwycięstwo Boga, bo tak naprawdę, to On prowadzi tę wojnę („święta wojna”) i do Niego należy ustalenie jej ostatecznego wyniku. Powodzenia wojenne Dawida zostały zauważone. Był on ulubieńcem tłumów. Wszyscy go kochali. Gdy zauważył to Saul, w chorobie jego wzbudziła się zazdrość do tego stopnia, że próbował go zgładzić (rzucił w niego oszczepem). Mimo morderczych prób, Dawid był lojalnym i wiernym żołnierzem. Trwał przy Saulu do chwili, która stała się już jawnie niebezpieczna. W końcu opuścił króla. Wiele Dawidowi pomógł Jonatan, syn Saula. Dawid musiał uciekać i ukrywać się przed Saulem. Parokrotnie miał możliwość  zabicia jego, ale nie zrobił tego, bo w sercu miłował swojego króla. Podczas ucieczek zdarzył się przypadek zapamiętany i opisany przez autorów Księgi. Kiedy przybył do kapłana z Nob wojsko Dawida było głodne. Kapłan pozwolił na spożycie chlebów poświęconych. Ten przykład jest przywoływany, gdy chce się udowodnić, że w sytuacjach kryzysowych  ważniejsze jest życie ludzkie niż wszelakie normy i prawa. Koniec życia jest dla Saula przykry. Popadł w konflikt z Bogiem, gdyż schlebiał ludziom. Zgubiła go pycha. Bóg go opuścił. Saul pomimo ważnej roli, jaką spełnił, był zwykłym człowiekiem. Uczynił wiele dobrego, ale i złego w życiu (np. kazał zabić niewinnych kapłanów z Nob). Obecna sytuacja wymagała nowego króla. Saul musiał odejść. Ginie wraz z Jonatamem i dwoma innymi synami: Abinadabem, Malkiszuem na wzgórzu Gilboa (śmiercią samobójczą). Jego misja jako pierwszego króla została zakończona. Chrystus odwoła się do tego wydarzenia (Mt 12,3n) tłumacząc prawdziwą wartość przepisów prawa. Mają one służyć dobru człowieka, a nie bezdusznie go sobie podporządkowywać. Człowiek musi posługiwać się rozumem. Konieczność wymusza u niego potrzebę różnych zachowań, nawet takich, które uważane są za świętokradztwo. Po walce z Amalekitami (zdobycie Negeb), Dawid decyduje: Jednakowy udział mieć będą ci, którzy uczestniczyli w walce, i ci, którzy pozostali przy taborze: jednakowo się podzielą (1 Sm 30,24). W tej perykopie ukazane są zasady zwyczajowego prawa żydowskiego.  Przypomina mi to przypowieść Jezusa o robotnikach w winnicy (Mt 20), w której to wszyscy robotnicy otrzymali taką samą zapłatę, pomimo przepracowania nierównej ilości godzin. Sprawiedliwość i wspaniałomyślność Dawida może być tu porównywana ze sprawiedliwością Boga.

 

Katecheza młodych cz.53.

–       Dalsze losy ludu izraelskiego opisuje I Księga Samuela. 

 

–     Dotyczy ona czasów od XI w. przed Chr. Opisuje ona ostatniego sędziego starożytnego Izraela Samuela (zm. 1007 przed Chr.) sprawującego funkcje też proroka i kapłana. Jak wspominałem, Izraelici uważali, że jedynym ich Królem jest sam Bóg. Ze względu na sytuację geopolityczną (zagrożenia od strony Filistynów), niezbyt udanych kolejnych sędziów (synowie Helego: Chofni i Pinchas) lud izraelski postanowił mieć króla wzorem innych narodów, aby ich chronił: Daj nam króla, aby nami rządził (1 Sm 8,6). Ludzie uważali, że bez silnej władzy naród nie oprze się zagrożeniom zewnętrznym (Filistyni znali obróbkę żelaza, używali żelaznych rydwanów). Samuel był przeciwny monarchii w Izraelu. Zmuszono go jednak do namaszczenia na króla Saula w Gilgal ok. 1030 r. przed Chr., a potem Dawida.

–       Jaki był pierwszy król Izraela?

–       Saul, syn Kisza ze szczepu Beniamina miał przymioty pozytywne: skromność, wielkoduszność i piękną powierzchowność. Był jednak nadmiernie wrażliwy, impulsywny, nie posiadał odporności psychicznej. Zbyt dbał o to, aby podobać się podwładnym. Zwycięstwo nad Ammonitami, a później nad Amalekitami ugruntowało jego pozycję króla, bowiem wytrąciło wszelkie argumenty przeciwnikom monarchii. Saul pokazał, że potrafi prowadzić wojny i chronić swój lud od niebezpieczeństw.

–       Skąd wzięła się niechęć do Saula?

–       Jakub „walczył” z Bogiem i zostało to uznane za dobre. Saul był Bogu nieposłuszny. To zmienia perspektywę. Przede wszystkim łamał Boże przykazania. Ślepo wierzył w magiczną moc gestów religijnych. Saul gdy pobił Amalekitów, ulitował się jednak nad Agagiemi, nad dobytkiem trzody i bydła, nad zwierzętami dwurocznymi, nad odchowanymi barankami (1 Sm 15,9). Dobrocią swoją nie dopełnił prawa cheremu (prawo świętej wojny), które wymagało zniszczenia wszystkiego, co nieprzyjacielskie. Nastąpił ostry konflikt między Samuelem a Saulem. W imię prawa cheremu, Samuel sam zabija pokonanego króla Amalekitów Agaga. Saul załamuje się psychicznie.

–       Zamiast pochwały za dobry uczynek zostaje ukarany. To zaskakujące?

–       Wierność prawu była wyżej ceniona, niż indywidualna wrażliwość etyczna. Prawo „pochodziło” od Boga, a więc Saul był zobowiązany do posłuszeństwa na miarę posłuszeństwa Abrahama: lepsze jest posłuszeństwo od ofiary (1 Sm 15,22). Na tle tych wydarzeń  pojawi się Dawid.

Katecheza młodych cz.52.

 

–       Zakończyliśmy omawiać Księgę Sędziów. Ona jednak nie kończy historii Sędziów. Przed nami wspaniała postać Samuela.

–       Zanim wrócimy do Samuela zatrzymajmy się na kolejnej Księdze Pisma świętego, Księdze Rut. Jest ona opowiadaniem ludowym, fikcją literacką stylizowaną na opowiadanie historyczne. Tłem opowiadania jest okres sędziów. Opracowano ją jednak po niewoli babilońskiej (V–IV w. przed Chr.). Księga nie porusza wprost zagadnień teologicznych, jednak można odczytać w niej pewien uniwersalizm zbawienia, będący konsekwencją monoteizmu. Opowiadanie przedstawia historię pewnej rodziny judzkiej z Betlejem, przebywającej na emigracji w Moabie. Wdowa Noemi wraz ze swą synową Rut, Moabitką (poganką), również wdową, wracają do Betlejem ze względów ekonomicznych. Rut pozostaje przy swojej teściowej mimo jej nalegania na rozejście się. Wyraża ona nie tylko przywiązanie do swojej teściowej, ale i gotowość wejścia do społeczności Izraela: twój naród będzie moim narodem,  a twój Bóg będzie moim Bogiem (Rt 1,16).  Jej wypowiedź jest świadectwem uniwersalizmu, który był niemożliwy w okresie osiedlania się w Kanaanie. Naród powoli dojrzewał do przyjęcia wiadomości, że Jahwe jest Bogiem wszystkich ludzi, również tych, którzy nie pochodzą z narodu żydowskiego. Interesujące są w tekście słowa złorzeczenia (też przekleństwa) żydowskiego: Niech mi Pan to uczyni i tamto dorzuci  (Rt 1,17; 1 Sm 3,17; 14,4; 20,13; 25,22; 2 Sm 3,9,35;), które parę razy pojawi się w Piśmie świętym. Ma ono wymowę radykalną. Inaczej mówiąc, jest siarczyste i mocne. W tym kontekście Rut chciała podkreślić swoją zdecydowaną postawę pozostania przy teściowej. Czyni to z miłością, zaangażowaniem i poświęceniem. Noemi miała krewnego, zamożnego z rodziny męża. Nazywał się Booz (Rt 2,1). Aby przeżyć, Rut poszła na pole Booza zbierać kłosy na polu za żniwiarzami. Jak wcześniej pisałem, prawo żydowskie (por. Kpł 19,9–10; Pwt 24,19–22) zachęcało do pozostawiania na polach nie zebranych kłosów dla osób niezamożnych, przybyszów i obcych. Ponieważ Rut była sympatyczną, pełną wdzięku osobą, spodobała się Boozowi. Ponadto dowiedział się o jej przywiązaniu do Noemi. Jak to w bajce często bywa, Rut spędza upojną noc ze swoim wybranym. Booz rozciągnął nad nią skraj swego płaszcza. Jest to gest symboliczny wzięcia Rut pod opiekę i w swoje posiadanie (rodzaj zaślubin). Prawo lewiratu (Pwt 25,5–6), które stało na przeszkodzie zostało pokonane ofertą zakupu pola i małym szantażem. Widać tu zanikanie tego prawa. Wszystko kończy się szczęśliwie. Booz poślubia Rut. Rodzi się syn Obed (ojciec Jessego, ojca Dawida), który będzie protoplastą rodu Dawida (Mt 1,5) – przyszłego króla. Głównym celem tego opowiadania jest pokazanie opieki Bożej nad każdym, kto otwiera się na Jego kierownictwo i wypełnia starannie swe obowiązki. W tekście wyraźnie można odczytać pochwałę stanu wdowiego. Warto zauważyć, że pomimo potępiania w Biblii małżeństw mieszanych, w tym wypadku jest ono chwalone, gdyż jego następstwa, wbrew obawom wysuwanym w podobnych przypadkach,  okazały się pomyślne. Booz nie stracił wiary, a poganka się nawróciła. Przy tej okazji pragnę dodatkowo zaznaczyć, że Bóg nie jest ani straszny ani drobiazgowy w zwykłych ludzkich sprawach. Liczy się bardziej cel, intencja, a nie sztywne reguły prawne.          Ważną rzeczą w tej księdze jest ukazanie wczesnej historii dynastii Dawidowej.Czy nauka dysponuje jakimś dowodem obecności Izraelitów w Palestynie w XIII wieku przed Chr.? Niezależnym świadectwem jest staroegipska inskrypcja znana jako Stela Merenptaha. Jest to inskrypcja z czasów XIX dynastii datowana z lat 1236–33 lub 1224–1208 przed Chr.  Stela opiewa zwycięstwo Merenptaha nad koalicją zawiązaną przez Libijczyków, którzy usiłowali najechać Egipt. Stella została wykopana w 1896 w Tebach. Stanowi jeden z najcenniejszych zabytków świadczących o relacjach pomiędzy Izraelitami a Egipcjanami.

Katecheza młodych cz.51.

–       Proszę kontynuować lekcję.

–       Naród żydowski bezustannie był narażany na nadużycia w kulcie Jahwe. Mika zbudował własne sanktuarium i powołał swego syna na kapłana. Na szczęście pojawia się prawdziwy Lewita, który przejął obowiązki kapłańskie. Mika odczytał to jako błogosławieństwo Boga: Teraz wiem, że mi Pan będzie błogosławił, gdyż mam lewitę za kapłana (Sdz 17,13). Pomimo wiary w Jedynego Boga, kultywowane były jeszcze posążki bożków rodzinnych (terafim, por. posążki zabrane przez Rachelę). Świadczy to o jeszcze niepełnym przejściu na monoteizm. Brak monarchii, która w oczach ludzi gwarantuje porządek i jedność jest przyczyną wielu uchybień i nieprawidłowości. Księgę Sędziów kończy opis okrutnej zbrodni Beniamitów z Gibea (echa Sodomy, pogwałcenie praw gościnności) i zemsty połączonych pokoleń Izraelitów nad  nimi.

–       Na czym polegała zbrodnia Beniamitów?

–       Wolałbym nie usłyszeć tego pytania? Księga Sędziów (19–21) opisuje potworny gwałt na żonie Lewity, który zagościł z żoną w Gibea. W wyniku wielokrotnego gwałtu dokonanych przez mieszkańców, żona Lewity umiera. Mąż rozcina jej ciało na 12 części i rozsyła do izraelskich pokoleń jako dowód zbrodni. Dowód ten zrobił wrażenie. Zjednoczył izraelitów z innych pokoleń, którzy w krwawej walce pokonali Beniamitów Przy życiu postała garstka mężczyzn. Pokoleniu Beniaminitów groziło wymarcie. Liczba dwunastu pokoleń była teraz ułomna. Cena wojny i sprawiedliwości była zbyt wysoka.  Izraelici żałowali walk braterskich. Pokonują mieszkańców Jabesz (kananeńczyków) za niesubordynację. Zdobywają 400 kandydatek na żony dla Beniaminitów, które wypuszczają na wolność. Autor kończy księgę dość smutną refleksją: W owych dniach nie było króla w Izraelu. Każdy czynił to, co było słuszne w jego oczach (Sdz 21,25). Izraelici żałowali tych walk bratobójczych, które niemal nie  zniszczyło jedno izraelskie pokolenie. Zdano sobie sprawę, że potrzeba im złączyć się w jedno państwo pod władzą jednego króla.  Bóg jest Królem dusz, a na ziemi potrzebna jest władza świecka.

Katecheza młodych cz.50.

 

–       Czy Samson był postacią historyczną czy legendarną?

–       Według Pisma świętego kolejni sędziowie to Ibsan, Elon i Abdon. Byli oni mniej znani. Następną wielką postacią był Samson (Sdz 13,1–16,31). Kilka elementów świadczy, że opowiadanie o Samsonie jest bardziej legendarne niż historyczne[1].  W treści jednak ukryty jest głęboki sens moralno-religijny. Tym razem na Izraelitów napadli Filistyni. Według autora przyczyną tego były złe uczynki Izraelitów. Okupacja trwała 40 lat. Żona Manoacha (matka Samsona) była niepłodna. Anioł Pana ukazał się owej kobiecie mówiąc jej: «Otoś teraz niepłodna i nie rodziłaś, ale poczniesz i porodzisz syna» (Sdz 13,3); Oto poczniesz i porodzisz syna, a brzytwa nie dotknie jego głowy, gdyż chłopiec będzie Bożym nazirejczykiem[2] od chwili urodzenia. On to zacznie wybawiać Izraela z rąk filistyńskich (Sdz 13,5). Samson był powołany do szczególnego zadania, związany z Bogiem umową. Otrzymał on niezwykłą siłę, którą mógł jednak utracić, gdyby ściął włosy, spożywał produkty nieczyste lub alkohol. W tekście Anioł dwukrotnie jest proszony o przekazanie warunków umowy z Bogiem. Samson był niepewny i miał wątpliwości. Z dugiej strony można odczytać, że Bóg jest cierpliwy i szanuje niepewność, wahania się  ludzi. Anioł wyjaśnia: Nawet gdybyś mnie zatrzymał, nie będę spożywał twoje,go chleba. Natomiast jeśli chcesz przygotować całopalenia, złóż je dla Pana (Sdz 13,16). Natura duchowa nie potrzebuje spożywać pokarmów tak jak człowiek, miła zaś Bogu jest ofiara (modlitwa). Anioł zapytany o imię odpowiada: ono jest tajemnicze (Sdz 13,18). Należy mniemać, że pod postacią Anioła przemawiał sam Bóg. Samson dorósł i upatrzył sobie Filistynkę za żonę. W narodzie żydowskim nie było to mile widziane żenić się z kobietą innej nacji, choć jeszcze wtedy nie było to zakazane. Tu jednak autor wyjaśnia, że samemu Bogu było to potrzebne do Jego zamysłu i planów: to pochodziło od Pana, który szukał powodu do sporu z Filistynami (Sdz 14,4). Udając się do Filistynów, po drodze, Samson popisuje się swą siłą rozszarpując gołymi rękami napotkanego lwa. Autor pragnie ukazać czytelnikom wielkość siły, jaką obdarował Bóg Samsonowi. Podczas biesiadowania Samson zadaje zagadkę do rozwiązania. Przez nieroztropność ujawnia rozwiązanie i przegrywa zakład. Wpada w gniew. Traci żonę, która jest darowana innemu. Gniew przeradza się w wojnę, w trakcie której bohater gromi i zabija Filistynów. Wykorzystuje tu swą ogromną siłę. Na biblijnej scenie pojawia się kobieta o imieniu Dalila. Samson będąc wrażliwy na wdzięki kobiece (korzystał też z usług nierządnic), zdradza jej podstawę swej siły – włosy. Jednocześnie ujawnia tajemnicę Boga, a to oznacza zdradę przyjaźni Bożej. Wtedy też podstępnie zostaje ogolony, traci swą moc i siły go opuszczają. Zostaje schwytany i uwięziony. Po pewnym czasie włosy jednak odrastają i Samson odzyskuje swą siłę. Szybko ją wykorzystuje i samobójczą śmiercią zabija też swoich przeciwników. Samson był człowiekiem lekkomyślnym. Nie do końca spełnił pokładane w nim przez Boga nadzieje. Bardziej kochał Dalilę, piątą kolumnę Filistynów, niż naród i Boga, który go wybrał. Zapomniał do czego został wezwany i dlatego jego misja zakończyła się upokorzeniem i klęską. Bóg niejednokrotnie zawodzi się na człowieku. Pomimo tego, wciąż ukazuje nam swoją miłość i pokłada w nas nadzieję. Paradoksalnie, ale to Bóg w nas wierzy.

---

[1]  Międzynarodowy Komentarz do Pisma Świętego, Verbinum 2000, s.468.

[2] Wybrany i naznaczony przez Boga.

 

Katecheza młodych cz.49.

–       Czy w Pś są źli bohaterowie?

–       Syn wspaniałego ojca Gedeona (Jerubbaala), Abimelek był złym człowiekiem, wręcz zbrodniarzem. Jak często w życiu bywa: spokojny ojciec, spokojna matka, a dziecko zagadka, niby nie pali, nie pije, a bije (satyryk Marian Załucki). Abimelek wymordował swoich braci (70 osób), aby zdobyć absolutną władzę. Uratował się tylko Jotam, najmłodszy brat, ponieważ ukrył się skutecznie (Sdz 9,5). Abimelek napadał na własny naród. Zniszczył miasto Sychem. Ostatecznie podczas napadu na miasto Tebes kiedy Abimelek zbliżył się do  bram twierdzy chcąc podłożyć pod nią ogień, pewna kobieta zrzuciła na głowę Abimeleka kamień od żaren i rozbiła mu czaszkę (Sdz 9,53). Ponownie kobieta staje się bohaterką historii Izraela. Abimelek konając, prosił giermka: dobądź miecza i zabij mnie, aby nie mówiono o mnie «Kobieta go zabiła» (Sdz 9,54). Z politycznego punktu widzenia była to pierwsza próba (nieudana) wprowadzenia monarchii w miejsce rządów Sędziów. Historia kolejny raz się powtarza. Tym razem Ammonici uciskają Izraelitów. Jefte (Sdz 10,6–12,7) syn Gileadczyka był kolejnym Sędzią i przywódcą. Był on synem nierządnicy. Najpierw odtrącony przez braci, doszedł jednak do godności zwierzchnika i wodza. To podkreślanie, że ktoś był nierządnicą czy był synem nierządnicy jest częstym motywem w Piśmie świętym. Dla Boga nie jest ważne pochodzenie, genealogia człowieka. Każdy ma swój własny los i każdy osobiście będzie odpowiadał za swoje grzechy, każdy umrze za swój własny grzech (Pwt 24,16; 2 Krl 14,6). Jefte próbował dogadać się z Ammonitami. Bezskutecznie. Nieostrożnie złożył przysięgę Panu: Jeżeli   sprawisz, że Ammonici wpadną w moje ręce, wówczas ten, kto [pierwszy] wyjdzie od drzwi mego domu, gdy w pokoju będę wracał z pola walki z    Ammonitami, będzie należał do Pana i złożę z niego ofiarę całopalną (Sdz 10,31). Mimo że prawo Mojżeszowe zabraniało ofiar z ludzi, w kulcie Kananejczyków były jeszcze żywe stare zwyczaje. Warto sobie uświadomić, z jakim trudem powstawała religia Mojżeszowa w jednego Boga. Ile trzeba było czasu zanim wiara Izraelitów została całkowicie oczyszczona z politeizmu i starych kultów. Jefte rozgromił Ammonitów. Kiedy wracał do domu, pierwszą osobą, która wyszła mu naprzeciw była jego ukochana córka. Radość zamieniła się w smutek. Przysięgę należało spełnić. Mężna postawa córki (dziewicy) jest w Piśmie świętym kolejnym wyrazem bohaterskiej roli kobiet w życiu społeczności izraelskiej: Skoro ślubowałeś Panu, uczyń ze mną zgodnie z tym, co wyrzekłeś własnymi ustami, skoro Pan pozwolił ci dokonać pomsty na twoich wrogach, Ammonitach! (Sdz 10,36).

Katecheza młodych cz.48.

 

–       Jaka była dalsza historia plemion żydowskich?

–       Kolejne upadki i złe uczynki powodują następne najazdy nieprzyjaciół. Tym razem są to Madianici. Bóg powołuje jednego z wybitniejszych sędziów Gedeona z Ofry (Sdz 6,11–8,32) do misji wybawicielskiej. Nie jest on jednak z tego powodu zachwycony. Anioł, który mu się ukazał, musiał go przekonywać: Ponieważ Ja będę z tobą, pobijesz Madianitów jak jednego męża (Sdz 6,16). Gedeon nie jest pewny prawdziwości objawienia i czyni ofiarę Bogu dla upewnienia się wiarygodności ukazującego się Anioła. Zachowanie Gedeona jest przykładem niepewności, z jaką człowiek odbiera znak dany mu przez Boga. Często jest tak, że nie potrafimy odczytać głosu Bożego, bo celowo go w sobie tłumimy. Czasami wręcz odrzucamy. Wiele jest przykładów świętych, którzy mieli trudności z odczytaniem głosu swojego sumienia, nie byli pewni, czy mówi do nich Bóg, czy szatan. W przypadkach wątpliwych należy czynić podobnie jak Gedeon – modlitwą (ofiarą) prosić Boga o podpowiedź: daj mi jakiś znak (Sdz 6,17). Gedeon zburzył ołtarz Baala. Jest on jednak ciągle niepewny, co do tego, czy Bóg aprobuje jego działania: Jeżeli naprawdę chcesz przeze mnie wybawić Izraela, jak to powiedziałeś, pozwól, że położę runo wełny na klepisku; jeżeli rosa spadnie tylko na runo, a cała ziemia dokoła będzie sucha, będę wiedział, że wybawisz Izraela przeze mnie, jak powiedziałeś (Sdz 6,36–37). Z tekstu wynika, że Gedeon jest tylko pośrednikiem, wykonawcą woli Bożej. Tak naprawdę, to Bóg zwycięża nieprzyjaciół. Gedeon jest tylko widomym znakiem Bożego działania. Mimo pozytywnego znaku, Gedeon prosi o jego powtórzenie. Chce mieć jednoznaczną pewność, że Bóg tego chce właśnie od niego. Utwierdzony w tym, bierze się do działania. Wszystkich, którzy będą wodę chłeptać językiem, podobnie jak pies, pozostawisz po jednej stronie, a tych wszystkich, którzy przy piciu uklękną, pozostawisz po drugiej stronie. Liczba tych, którzy chłeptali z ręki podnoszonej do ust, wynosiła trzystu mężów (Sdz 7,5–6). Nie bardzo jest czytelny ten tekst.  Z podpowiedzią Bożą dobiera sobie 300 odpowiednich wojowników. Mała ilość wojowników pozwoli na objawienie się Bożej pomocy. Podsłuchując rozmowę nieprzyjaciół, kolejny raz upewnia się o właściwości swojej misji. Na przykładzie Gedeona widać jak Bóg dobiera sobie pomocników. Wybiera czasami ludzi słabych i przemienia ich w charyzmatycznych przewodników obleczonych w boską moc, choć nie zawsze chcą oni być narzędziem bożego działania (por. Jefte, Samson, Jonasz, Izajasz). To Bóg nas wybiera (np. Cyrus – wybawiciel, Balaam – prorok kananejski). On stawia przed nami zadania, nawet takie, które są przez nas niechciane.

Katecheza młodych cz.47.

–       Na ile historia opisana w Księdze Sędziów jest wiarygodna?

–       Księga opisuje okres pomiędzy zajęciem ziemi Kanaan przez Hebrajczyków, a czasami królów izraelskich. Bohaterami są sędziowie, sprawujący władzę i sądy nad ludem izraelskim. Autorzy Księgi Sędziów nie są znani. Sugeruje się niekiedy autorstwo Pinchasa, Ezechiasz, czy Ezdrasza. Być może wstępna redakcja miała miejsce za czasów Jozjasza. W każdym razie końcową redakcję dokonali autorzy  deuteronomistyczni (z czasów niewoli babilońskiej). Księga Sędziów pokazuje tylko tych sędziów, których rola zaważyła na losach narodu żydowskiego: Otniel, Ehud, Barak/Debora, Gedeon, Jefte, Samson oraz mniejsi sędziowie:  Tola i Jair, Ibsan, Elon i Jabdon oraz Szamgar. Centralna myśl jest następująca – jeżeli naród oddala się od Boga przez bałwochwalstwo, wtedy zasługuje na karę i wpada w ręce swoich wrogów. Historia przeplata się z interwencją Boga. Izraelici (nowe pokolenia), którzy zadomowili się na nowej ziemi bratali się z miejscowymi Kananejczykami. Przyjmowali od nich ich wiarę (w Baala, Aszerę <Asztarte>). Klęski, jakie ich nachodziły były traktowane jako kary Boże za grzechy bałwochwalstwa. W końcu jednak, Bóg lituje się nad swym ludem, powołuje  Otniela (Sdz 3,7–11) – sędziego (przywódcę), który prowadząc działania wojenne uwalnia Izraelitów od nieprzyjaciół. Podobnie dzieje się za czasów sędziego Ehuda (Sdz 3,12–30). A Izraelici znów zaczęli czynić to, co złe w oczach Pana, a Pan wzmocnił przeciw Izraelowi Eglona, króla Moabu, ponieważ czynili to, co złe w oczach Pana (Sdz 3,12). Ehud osobiście zabija króla Eglona (Moabu) i wyzwala swój naród z niewoli. Czyn Ehuda trudno jest rozpatrywać przez pryzmat dzisiejszej moralności. Czym innym jest zabicie człowieka z pobudek prywatnych, a czym innym zabicie wroga. Skutkiem działania Ehuda było osiemdziesiąt lat pokoju w Izraelu.  Po śmierci Ehuda Izraelici zaczęli czynić to, co złe w oczach Pana (Sdz 4,1). W tym czasie bohaterami są prorokini Debora, żona Lappidota, która pełniła funkcję sędziego, Barak – wódz wojskowy i Jael  – żona Chebery, mężna kobieta, która osobiście zabija palikiem od namiotu uciekającego wodza wojska Jabina, króla Chasoru – Siserę  (Sdz 4,4–5,31). Na kartach Pisma świętego pojawiają się dwie kobiety. Są one zapowiedzią innych kobiet, które w historii Izraela wyróżnią się odwagą, mądrością i wiarą. Bóg niejednokrotnie w realizacji swoich planów nie posługuje się siłą człowieka, ale wybiera to, co z natury słabe, aby tym bardziej ukazać swoją potęgę.

–       Informacja o Deborze i Baraka jest interesująca z racji odkrytych zapisów z tamtych czasów.

 

–      W dalszym tekście pisma przedstawiona jest nowa forma literacka – pieśń opiewająca zwycięstwo Debory i Baraka (Sdz 5). Pieśń ta jest jedną z najstarszych zachowanych pieśni tego gatunku. Przyjmuje się, że powstała ok. 1125 r. przed Chr. Jak wykazały badania, jest ona w wielu miejscach skażona. Ujawnia przy tym naturalne przyczyny zwycięskiej wojny – deszcz i grad (co nie wyklucza opiekuńczego działania Boga). Z historycznego punktu widzenia pieśń ukazuje przede wszystkim fakt, że plemiona izraelskie były podzielone i rozproszone, i że ciągle musiały uznawać wyższość Kananejczyków.

 

 

 

Katecheza młodych cz.46.

–       Na Ziemi Kanaanu zamieszkały plemiona żydowskie. Prowadziły one  samodzielne życie. Kto był ich generalnym przywódcą?

–       Naród żydowski uważał, że istnieje tylko jeden Król – Bóg. Nie uważał za słuszne powoływanie przywódców do rządzenia. Niejednokrotnie jednak życie wymuszało konieczność rozstrzygania sporów i innych problemów życiowych. Rolę urzędową rozjemców nad pokoleniami pełnili tzw. sędziowie. Księga Sędziów opisuje dzieje (raczej ciemne) sędziów od zasiedlenia się Izraelitów w Ziemi Obiecanej aż do powstania monarchii (XIII – XI w. przed Chr.). W okresach krytycznych pełnili oni rolę wodzów, zwierzchników. Każde pokolenie miało własnych sędziów. Niektórzy jednak, cieszyli się autorytetem kilku, a czasem nawet i wszystkich pokoleń. Sędziowie byli uważani za tych, którzy otrzymali od Boga charyzmaty i dzięki temu działa w nich duch Pański. Był nad nim duch Pana (Sdz 3,10). Dość często odnawiali oni pomiędzy sobą przymierza (dwunastoma pokoleniami) polityczne.  Księga Sędziów powstała na podstawie fragmentów pochodzących z różnych okresów (ustna tradycja ludowa lub zapisy).  Przeszła ona długą i złożoną drogę formowania. Redaktor końcowy prawdopodobnie żył w okresie królewskim, za czasów Dawida lub Salomona. W księdze występują typowe jak na ten okres wątki legendarne, „upiększacze”. Czyny bohaterskie są przesadzone, a klęski złagodzone. Autorzy chcieli wzbudzić w Izraelitach nadzieję i obudzić walecznego ducha. Tło polityczne i stosunki społeczne są przedstawione w sposób rzetelny i prawdziwy. Teologia księgi jest czytelna – powodzenie Izraela zależy wyłącznie od jego wierności wobec Pana. Bóg dał ziemię Kanaan jako wieczne dziedzictwo. Naród żydowski winien więc bronić jej przed wrogami zewnętrznymi jak i wewnętrznymi – bałwochwalstwem. Izraelici ciągle stawali przed pokusą przyjęcia religii i kultury Kananejczyków.

–       W Księdze Sędziów jest bardzo ciekawe zdanie: nastało inne pokolenie, które nie znało Pana, ani też tego, co uczynił dla Izraela (Sdz 2,10).

–       Zdanie to ujawnia pewną stałą regułę, która jest prawdziwa do dnia dzisiejszego. Każde nowe pokolenie musi od nowa odkrywać Boga. Przekazywanie wiary przez ojców nie do końca jest skuteczne. Czasami odbywa się to w świetle dramatów osobistych i społecznych. Ponieważ wiąże się to z aktem wiary, człowiek musi sam w swoim sercu dokonać rozpoznania. Bóg jako Osoba, zwraca się osobiście do każdego człowieka i domaga się osobistej odpowiedzi poprzez wiarę (wewnętrzne zaakceptowanie).