Rozwój Kościołów Wschodnich

         Od Justyniana poczynając poprzez kolejnych władców (Tyberiusz 578–582) próbowano zaspokoić roszczenia monofizytów. Gdy brakowało rezultatów, wprowadzano prześladowania i terror policyjny. Justynian pragnąc spokoju usiłował narzucić Kościołowi Rzymskiemu skrajny pogląd monofizytów o niepodleganiu zepsuciu (aftartodoketyzm) ludzkiego ciała Chrystusa. Terror zrobił swoje. Przywódcy byli skazywani na wygnanie.

          Na scenie pojawił się Jakub Baradeusz z Tella zwanym Łachmanem.  On to wymykając się policji cesarskiej w przebraniu żebraka (stąd przezwisko Łachman), przez 12 lat wyświęcał nowych biskupów i kapłanów. Działał na całym Bliskim Wschodzie i w Aleksandrii. Historia zapamiętała go jako Syryjski Kościół Jakobicki. Działa on zresztą do dnia dzisiejszego w takich krajach jak:  Niemcy, Szwecja, Holandia, Stany Zjednoczone, Brazylia i Australia. Jego głową jest syryjski patriarcha Antiochii, rezydujący obecnie w Damaszku. Powstał na fali wywołanej uznaniem monofizytyzmu za herezję przez Kościół powszechny i jej wyklęciem na Soborze Chalcedońskim w 451, podobnie jak Koptyjski Kościół Ortodoksyjny i Apostolski Kościół Ormiański. Kościół jakobicki uważa się za jedynego prawowitego spadkobiercę Kościoła Antiocheńskiego. Oficjalnie nazywa się Syryjskim Kościołem Ortodoksyjnym. Nie używa nazwy jakobicki, którą uważa wręcz za obraźliwą, ponieważ została nadana przez bizantyjskich przeciwników tego kościoła i sugeruje, że nie jest to kościół założony przez Apostołów. Zaprzecza także, jakoby jego nauka była monofizycka, wskazując na większe skomplikowanie chrystologii tego kościoła, odmienne od radykalnego monofizytyzmu w wersji Eutychesa.

          Na tle sporów kościoły leżące poza granicami Cesarstwa Rzymskiego odłączały się zasilając liczebnie tzw. Kościoły odłączone. W Persji takim kościołem był Kościół Nestoriański. Być może silniejsze były w tym spory polityczne niż doktrynalne. Armenia bardzo ceniła sobie odrębność od Konstantynopola. W zasadzie była schizmą. Oscylowała pomiędzy monofizytyzmem a ortodoksją. Gruzja podobnie jak Armenia wypracowała swój własny kierunek, liturgię i zwyczaje. Kościół etiopski przyjął orientację monofizycką.

          Na obszarach Sudanu  pracowały dwie misje : katolicka i monofizycka. Pierwsza została pozbawiona praw przez wpływy antyrzymskie.

          Warto  zauważyć, że choć powstawały kościoły antyrzymskie, to chrześcijaństwo, jako takie, nabierało rozmachu. Kościołom towarzyszył rozkwit instytucji zakonów, życie duchowe oraz kultura. W  518 r  w Konstantynopolu i okolicach było co najmniej 67 klasztorów męskich, nie licząc wspólnot żeńskich. Wielka liczba mnichów brała udział w synodach i soborach. Jeździli oni również na dwór cesarza, gdy zachodziła pilna potrzeba (interwencje) .